ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ
ΕΠΙ ΤΗι ΕΟΡΤΗι ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ 2023
ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΦΑΛΗΡΟΥ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ
κ. κ. Σ Ε Ρ Α Φ Ε Ι Μ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΚΛΗΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΦΙΛΟΧΡΙΣΤΟΝ ΛΑΟΝ
ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡEΙΑΣ ΑΥΤΟΥ
Τέκνα μου εν Κυρίω αγαπητά και περιπόθητα,
Σήμερα η Εκκλησία μας εορτάζει την ιεράν μνήμην της πανενδόξου Κοιμήσεως και θαυμαστής Μεταστάσεως της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας. «Σήμερον ο της ζωής θησαυρός (η Παναγία) θανάτω ζωηφόρω καλύπτεται, ει και θάνατον προσαγορεύσαι την ταύτης ζωτικήν μεταβίωσιν». Πρόκειται για την κορωνίδα των Θεομητορικών Εορτών, που η Εκκλησία την χαρακτηρίζει, ως το δεύτερο και μικρό Πάσχα. Στο Κοντάκιο της Εορτής ψάλλουμε: «Τάφος και νέκρωσις ουκ εκράτησε (την Μητέρα της Ζωής), αλλά προς την ζωήν μετέστησε, ο μήτραν οικήσας αειπάρθενον.
Η Παναγία μας εχάρισε το Πρόσωπο του Λυτρωτού και Σωτήρος, που συνέτριψε την κεφαλή του αρχεκάκου όφεως, του Σατανά και επομένως είναι η Κιβωτός της Διαθήκης, η Πύλη η κατά ανατολάς η κεκλεισμένη, η Ράβδος Ααρών η βλαστήσασα. Συνολικά είναι η ανακεφαλαίωση ολοκλήρου της Ιεράς Ιστορίας, απ’ όπου προήλθε ο Θεάνθρωπος Κύριος. Η Παναγία είναι η Οδηγήτρια, που μας οδηγεί στον Χριστό, στη σωτηρία των ψυχών και των σωμάτων ημών.
Αυτή την σωτηρία μας την προσφέρει μέσα από συγκεκριμένα θαυματουργά γεγονότα, που καθιστούν αισθητή την παρουσία της και έτσι μας οδηγεί στην αποδοχή της εν Χριστώ σωτηρίας. Το μυστήριο της Παναγίας μας παραπέμπει στο μυστήριο της Εκκλησίας, δηλαδή στο Θεανθρώπινο Σώμα του Κυρίου, όπου και βρίσκουμε την σωτηρία μας, εφ’ όσον μπολιασθούμε στη ζωή του Αναστηθέντος Κυρίου. Γι’ αυτό και η Παναγία είναι πρόξενος της ζωής και της σωτηρίας του κόσμου.
Έτσι εξηγείται, γιατί όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας από την αρχή με επικεφαλής τους Αγίους Αποστόλους, που ήσαν «προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν τη προσευχή και τη κλάσει του άρτου» είχαν στο κέντρο της συνάξεώς τους την Παναγία Θεοτόκο. Οι ενέργειες της Παναγίας για την γέννηση του Χριστού έγιναν εξ ονόματος όλων των ανθρώπων, γι’ αυτό και στη λειτουργική παρουσία του Κυρίου συναντάμε την ανακεφαλαίωση της ανθρωπίνης φύσεως. Η Αγία Γραφή αναφέρει για την Παναγία ότι έχει άμεση σχέση με την εν Χριστώ Θεία Οικονομία και σωτηρία.
Η Θεοτόκος με την Γέννηση του Χριστού «εισήγαγε τον πρωτότοκον εις την οικουμένην» και έγινε η Μητέρα της θεανθρώπινης ζωής του Θεού, που διαπότισε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Το μυστήριο της Παναγίας προσεγγίζεται, ερμηνεύεται και κατανοείται μόνον χριστολογικά. Ο Κύριος, ως «Θεός σεσαρκωμένος και ενανθρωπήσας» προσδίδει στην Παναγία το όνομα Θεοτόκος, που «άπαν το μυστήριον της οικονομίας συνίστησιν» (Ιω. Δαμασκηνός). Και «ει τις ου Θεοτόκον ομολογεί την Αγίαν Παρθένον χωρίς εστι της Θεότητος» (Γρηγόριος Θεολόγος).
Η μετοχή της Παναγίας στην ζωή του Χριστού είναι τόση και τέτοια, ώστε ο,τι συμβαίνει στον Χριστό να συμβαίνει το ίδιο και στην Παναγία. Η Παναγία κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας έχει «ενυποστασιασθή» στον Χριστό, έχει δηλαδή «χριστοποιηθεί». Ζεί κυριολεκτικά «ουκέτι εν εαυτή, ζη δε εν αυτή ο Χριστός». Το Πρόσωπο και η ζωή της Παναγίας παραπέμπει στον Θεό Πατέρα, που μας τον εγνώρισε ο Χριστός με την Σάρκωσή Του. «Έζης γαρ ου σεαυτή· ου γαρ σεαυτής ένεκα γεγέννησαι· όθεν έζης Θεώ, δι’ ον εις τον βίον ελήλυθας· όπως τη παγκοσμίω εξυπηρετήσης σωτηρία, όπως η αρχαία βουλή του Θεού της του Λόγου Σαρκώσεως και της ημών θεώσεως διά σου πληρωθή» (Ιω. Δαμασκηνός).
Η Εκκλησία αναγνωρίζει στην Παναγία το μοναδικό εκείνο κτίσμα, που εξεπλήρωσε στην ύπαρξή της τον ύψιστο προορισμό, που είχε θέσει ο Θεός στην κτίση και ιδιαίτερα στον άνθρωπο. Στην Παναγία έχουμε την πληρέστερη δυνατή ενότητα του ανθρώπου με τον Θεό, του κτίσματος με τον Κτίστη και Δημιουργό. Στη διαδρομή της Ιεράς Ιστορίας ο Θεός με μεγάλη υπομονή ψάχνει για να βρεί το μοναδικό εκείνο πρόσωπο, που θα δεχθεί την κλήση του Θεού για συνεργία στο έργο της Θείας Οικονομίας.
Η Παναγία είναι «το πλήρωμα του χρόνου», που με την εκούσια απάντησή της στον Θεό και το «ιδού η δούλη Κυρίου γένοιτο μοί κατά το ρήμά σου» ταυτίζει με το πλήρωμα της αγάπης και της υπακοής την ελευθερία της με το θέλημα του Θεού. Σ’ αυτή την απάντηση της Παναγίας ανακαλύπτουμε την σωστική λειτουργία του ανθρώπου, που εκφράζεται και βρίσκεται στην αλληλοπεριχώρηση της υπάρξεώς του με την ζωή του Θεού Δημιουργού.
Η «κατά φύσιν» ζωή της Παναγίας σε όλες τις ψυχοσωματικές της διαστάσεις ενώθηκε με την ζωή του Σαρκωθέντος Κυρίου. Η μητρότητα της Παρθένου Μαρίας διαθέτει μίαν σπουδαιότητα, που όμως δεν εξαντλείται στο γεγονός της φυσικής γεννήσεως. Έχει και την πνευματική της όψη, γιατί μια μητέρα δεν δανείζει στο παιδί της μόνο το σώμα, αλλά οικοδομεί ολόκληρη την ψυχοσωματική του ύπαρξη. Η Εκκλησία, μας λέγει ότι ο Χριστός προσέλαβε από την Παναγία «σάρκα εμψυχωμένην ψυχή λογική τε και νοερά». Ο Κύριος προσέλαβε την ανθρώπινη φύση στο σύνολο των ψυχικών και σωματικών ενεργειών.
Η Παναγία εταύτισε την ύπαρξη, την ζωή της με την άκτιστη ζωή του Θεού Δημιουργού. Γι’ αυτό και κάθε κτίσμα βρίσκει στο Πρόσωπο της Παναγίας την πύλη της όντως ζωής, το πλήρωμα, το γέμισμα, την ολοκλήρωση και την τελείωση της αληθινής ζωής και υπάρξεως του ανθρώπου στην κοινωνία του με τον Θεό εν Χριστώ Ιησού.
Η Παναγία είναι η Θεοτόκος «ου μόνον διά την φύσιν του Θεού-Λόγου, αλλά και διά την θέωσιν του ανθρώπου». Γι’ αυτό και η Παναγία είναι το σπουδαιότερο δώρο, που εχάρισεν ο Θεός στον κόσμο. Και από την πλευρά όμως του ανθρώπου είναι το ύψιστον δώρο, που προσέφερε ο άνθρωπος στον Σαρκωθέντα Κύριο. Η ολοκλήρωση και τελείωση της εικόνος του Θεού στο πρόσωπο της Παναγίας σημαίνει ότι πραγματοποιεί τον προορισμό της εξ ονόματος όλων των ανθρώπων.
Ο άνθρωπος, ως «κατ’ εικόνα Θεού» δημιουργηθείς, έλαβε από τον Θεό την δυνατότητα να συμπεριλάβει στην ύπαρξή του όλους τους ανθρώπους, όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης: «Ου γαρ εν μέρει της φύσεως η εικών, αλλ’ εφ’ άπαν το γένος η τοιαύτη διήκει δύναμις». Ο τεμαχισμός της ανθρωπίνης φύσεως, που τον διαπιστώνουμε καθημερινά στη ζωή μας, είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας, που εφυλάκισε τον άνθρωπο στο ατομικό εγώ του και τον αποξένωσε από την κοινωνία και την ενότητά του με τους άλλους ανθρώπους.
Η καθολική ενότητα της ανθρωπίνης φύσεως διαφαίνεται ακόμη και από την συνέχεια του προπατορικού αμαρτήματος, που στο πρόσωπο του Αδάμ και της Εύας συμπαρέσυρε στη φθορά και τον θάνατο ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Αυτή την ενότητα της ανθρωπίνης φύσεως δεν μπορεί ούτε και η αμαρτία να την αναχαιτίσει, μόνο που την συνεχίζει στα αρνητικά και καταστρεπτικά της αποτελέσματα.
Στο Πρόσωπο του Κυρίου μπορούμε να προσεγγίσουμε κατά τον καλύτερο τρόπο την καθολική ενότητα της ανθρωπίνης φύσεως. Ο Κύριος στο Πρόσωπό Του «ανακεφαλαίωσε» τα πάντα, «τα επί τοις ουρανοίς και τα επί της γης εν αυτώ» (Εφεσ. α΄ 10). Αυτή την αλήθεια αναπτύσσει ο Απ. Παύλος σε όλες τις επιστολές του, αλλά ιδιαίτερα αναφέρει στην προς Ρωμαίους επιστολή τα εξής: «Ώσπερ διά της παρακοής του ενός ανθρώπου αμαρτωλοί κατεστάθησαν οι πολλοί, ούτω και διά της υπακοής του ενός δίκαιοι κατασταθήσονται οι πολλοί» (Ρωμ. Ε΄ 19).
Την ίδια ακριβώς αλήθεια βλέπουμε και στην Παναγία, γι’ αυτό και είναι η κοινή μητέρα όλων των ανθρώπων. Η Παναγία κατά τους Πατέρας της Εκκλησίας είναι η εικόνα ολοκλήρου της Εκκλησίας και η μεσιτεία της είναι γεμάτη στοργή και αγάπη για όλους τους ανθρώπους χωρίς καμιάν εξαίρεση. Η Εκκλησία έχει δώσει στην Παναγία την θέση που της αρμόζει, στο ιερό του Ναού. Βρίσκεται στην κόγχη του Ιερού. Δηλαδή ανάμεσα στον ουρανό, που είναι ο θρόνος του Θεού και στη γη, που είναι ο χώρος των ζώντων πιστών. Η εκ μέρους της Παναγίας εκπλήρωση του ανθρωπίνου προορισμού καταφαίνεται και από τον σύνδεσμο όλων των ανθρώπων με το Πρόσωπό της.
Η Ενανθρώπηση του Κυρίου έπρεπε να πραγματοποιηθεί μετά από την ελεύθερη συγκατάθεση και αποδοχή της από τους ανθρώπους. Η εν Χριστώ αγάπη του Θεού πρέπει να γίνει αποδεκτή σε μια κοινωνία εμπιστοσύνης, υπακοής και αγάπης του ανθρώπου. Γι’ αυτό και ο Θεός «της υπομονής και της παρακλήσεως» αναζητούσε σε όλη την περίοδο της Ιεράς Ιστορίας το κατάλληλο πρόσωπο, που θα εκπροσωπούσε όλους τους ανθρώπους και θα αποδεχόταν την έλευση του Μεσσίου προσφέροντας μάλιστα την «ανθρώπινη σάρκα» στον Θεό Λόγο.
Η Παρθένος Μαρία ήταν εκείνη, που ετοιμάστηκε από τον Θεό, αλλά και από την καθαρή και παρθενική φύση της να γίνει η Μητέρα του Ενανθρωπήσαντος Κυρίου. Η Παναγία εκπροσωπεί ολόκληρο το ανθρώπινο γένος στην αποδοχή και την συνεργία του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας. Η Παναγία αντιπροσωπεύει το «πεπτωκός» ανθρώπινο γένος του παλαιού Αδάμ, αλλά συγχρόνως με το μυστήριο της Σαρκώσεως του Χριστού αρχίζει και μια νέα δημιουργία.
Η Παναγία δέχθηκε την Χάρη του Θεού και σ’ αυτό συνετέλεσε πολύ η προσωπική της αγιότητα και καθαρότητα. Το μυστήριο της Παναγίας αρχίζει από την πλήρη αφιέρωσή της στον Θεό και τον πνευματικό αγώνα κατά της αμαρτίας και μάλιστα σ’ ένα απαράδεκτο και αρνητικό περιβάλλον, όπως ήταν η κωμόπολη της Ναζαρέτ. Εδώ φαίνεται καθαρά, πως οι θεουργικές δυνάμεις του «κατ’ εικόνα Θεού» πλασθέντος ανθρώπου διαθέτουν τον εσωτερικό δυναμισμό, που μπορεί να μεταλλάξει σε καλό δρόμο και το χειρότερο κοινωνικό περιβάλλον.
Αν ο άνθρωπος δεν ακολουθεί αυτό το υπόδειγμα της Παναγίας, τότε ο πνευματικός δυναμισμός και εξοπλισμός του αδυνατεί και υποτάσσεται στην τραγική και δαιμονική κατάσταση του περιβάλλοντος. Η Παναγία είναι η Κεχαριτωμένη, «ότι εύρε χάριν παρά Θεού» για να γίνει Μητέρα του Σαρκωθέντος Θεού Λόγου. Η ειδική όμως πληρότητα της χάριτος του Θεού αποκαλύπτεται στην Παναγία, όταν φθάνει στο σημείο να αποδέχεται πρώτη από όλα τα κτίσματα την σωτηρία του θυσιασθέντος Υιού και Θεού της.
Η μετοχή της Παναγίας σ’ αυτή την σωτηρία δεν είναι μόνο η ρομφαία, που πέρασε και ετραυμάτισε την μητρική καρδιά της. Έχουμε όμως και την πλήρη αποδοχή της σωτηρίας, που την οδήγησε στην «κατά χάριν» θέωσή της από αυτόν ακόμη τον παρόντα κόσμο. Το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου, όπου με την συμμετοχή της συνείργησε η Παναγία, ήταν και γι’ αυτήν το μυστήριο της προσωπικής υπάρξεώς της. Βέβαια η κατάσταση της υπάρξεώς της ήταν ξεχωριστή και μοναδική. Γι’ αυτό και η παρθενική της καθαρότητα εστόλισε την ζωή της, που ήταν αφιερωμένη και παραδομένη στο θέλημα του Θεού.
Η Παναγία ζούσε για τον Θεό και όχι αποκλειστικά για τον εαυτό της. Η Αειπαρθενία της Θεοτόκου αναφερόταν και στον νούν και την ψυχή και το σώμα της. Η Εκκλησία μας θεωρεί την Παναγία σε μια κατάσταση πληρότητος και τελειότητος και την βλέπει πάντα αχώριστα ενωμένη με τον «Υιόν και Θεόν» της «καθήμενον εν δεξιά του Θεού και Πατρός». Η Εκκλησία μας ψάλλουσα ομολογεί:
«Τάφος και νέκρωσις ουκ εκράτησεν· ως γαρ ζωής μητέρα προς την ζωήν μετέστησεν, ο μήτραν οικήσας αειπάρθενον» (Κοντάκιο Κοιμήσεως). Η Παναγία είναι μια ζώσα μετοχή στη μεσιτική ιδιότητα του Ιησού Χριστού και στη λυτρωτική και σώζουσα αγάπη Του. Η Θεοτόκος είναι η πραγματική κοινή Μητέρα όλων των ανθρώπων, γιατί η ουσία της μητρότητός της είναι η πλήρης ταύτισή της με τον Θεάνθρωπο Κύριο.
Η Παναγία μας έδειξε πως ο άνθρωπος ερχόμενος στον κόσμο δεν ζει αποκλειστικά για τον εαυτό του, αλλά για τον Θεό. Έτσι πραγματοποιώντας τον προορισμό του να μπορεί να φανερώσει μέσα από την ύπαρξή του την παρουσία της «εικόνος του Θεού του αοράτου» που είναι ο Χριστός. Πρόκειται για βασική και θεμελιώδη αλήθεια της εν Χριστώ σωτηρίας. Από αυτή την αλήθεια ξεκινάει και ο Απ. Παύλος στο αποστολικό ανάγνωσμα, όταν στον στίχο 4 γράφει στους Φιλιππησίους: «Μη τα εαυτών έκαστος σκοπείτε, αλλά και τα ετέρων έκαστος» για να μας παραπέμψει στο Πρόσωπο του Κυρίου.
Όσα αναφέρει ο Απ. Παύλος για το φρόνημα του Χριστού ανάγονται και διοχετεύονται κατ’ εξοχήν στο Πρόσωπο της Παναγίας, που είχε ταυτίσει και εμπιστευθεί την ύπαρξή της στην αγάπη του Θεού. Όταν η Παναγία δέχθηκε μέσα της το φρόνημα του Χριστού, έθεσε σε θαυμαστή λειτουργία όλα τα θεία χαρίσματα της υπάρξεώς της. Όλες οι αρετές της Παναγίας δεν ήσαν αποκλειστικό κατόρθωμα του εαυτού της, αλλά η φανέρωση της επενεργούσης θείας Χάριτος. Ο ιερός Δαμασκηνός τονίζει χαρακτηριστικά: «Όντως εύρες χάριν, η αξία της χάριτος· εύρες χάριν η τους πόνους της χάριτος γεωργήσασα· η σώαν την ολκάδα της διπλής παρθενίας τηρήσασα και την ψυχήν γαρ παρθένον ετήρησεν ου του σώματος έλαττον· όθεν και η του σώματος παρθενία τετήρητο». Αυτής πρεσβείαις οι πάντες ελεηθώμεν.
Χρόνια πολλά και ευλογημένα!
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
.jpg)