Η μνήμη του Οσίου Νείλου τιμάται στις 12 Νοεμβρίου, ημέρα της μακαρίας κοιμήσεώς του και στις 7 Μαΐου, ημέρα ευρέσεως και ανακομιδής των ιερών λειψάνων. Στο Άγιο Όρος, στη μονή της Μεγίστης Λαύρας, τιμάται πανηγυρικά στις 7 Μαΐου, την ημέρα της ευρέσεως των ιερών λειψάνων του, επειδή στις 12 Νοεμβρίου συμπίπτει και η μνήμη του Όσίου Νείλου του ασκητού του εν Αγκύρα, ο οποίος κοιμήθηκε το 430.
Το ότι η αγιότητά του αναγνωρίσθηκε σε όλο το Άγιο Όρος και όχι μόνο στη Μονή Μεγίστης Λαύρας πιστοποιείται από το γεγονός ότι και σε άλλες μονές όπως στις Βατοπαιδίου, Ξηροποτάμου, Αγ. Παντελεήμονος καθώς και στην σκήτη των Καυσοκαλυβίων διεσώθησαν κώδικες που περιείχαν την βιογραφία του Αγίου και παραινέσεις αυτού προς τους μοναχούς[1].
Μέσα από τις παραινέσεις του ο Άγιος Νείλος φαίνεται γνώστης της αγιοπατερικής παραδόσεως και της ασκητικο-νηπτικής γραμματείας καθώς και τηρητής της αυστηρής γραμμής του μοναχισμού. Βεβαίως η φήμη του Οσίου δεν έμεινε μόνο στα όρια του Άθωνος ή της γενέτειράς του ή και του Ελληνισμού γενικώτερα, αλλά επεκτάθηκε και πέραν της Ελλάδος και έφθασε μέχρι τη μακρινή Ρωσία μέσω των μοναχών της Ρωσικής Μονής του Αγίου Παντελεήμονος, οι οποίοι και συνέταξαν στη ρωσική γλώσσα βιβλίο 160 σελίδων με τίτλο «Αι τελευταίαι υποθήκαι του Οσίου Νείλου του Μυροβλύτου του Αθωνίτου. Μετάφρασις εξ Ελληνικού χειρογράφου. Έκδοσις του κελλίου Ευαγγελισμού του Γέροντος Παρθενίου», το οποίο τυπώθηκε στο Άγιο Όρος, το 1912 [2].
Βίος και ακολουθία ποιηθέντα υπό του Προκοπίου Αγιοπετρίτου , ιερομονάχου της Μονής Φιλοθέου, εξεδόθησαν για πρώτη φορά στο Άγιον Όρος το 1847 με δαπάνη του Στυλιανού Κωτσαρίδη, καταγομένου από τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, με τον τίτλο: «Ακολουθία του οσίου και θεοφόρου Πατρός ημών Νείλου του νέου μυροβλύτου και θαυματουργού του καταγομένου εκ κωμοπόλεως της Πελοποννήσου του Αγίου Πέτρου της Κυνουρίας και ασκήσαντος εν τω Αγίω Όρει: Ψαλλομένη τη εβδόμη Μαΐου καθ' ην ευρέθησαν τα άγια αυτού λείψανα». Επανέκδοση του έργου έγινε από τον ιερέα Χ. Α. Δράνια, εφημέριο του Αγίου Πέτρου Κυνουρίας. Το Νοέμβριο του 1937 εξεδόθη από τον Σωτήριο Σχοινά στην Αγιορείτικη Βιβλιοθήκη το «Ακολουθία του οσίου πατρός ημών Νείλου του Μυροβλύτου. Αντιγραφείσα εκ του ανεκδότου τυπικαρίου της εν τω Αγίω Όρει του Άθω ιεράς Μονής της Μεγίστης Λαύρας, υπό Σπυρίδωνος (Αθανασίου) Λαυριώτου ιατρού. Νυν το πρώτον τύποις εκδίδοται υπό Σωτηρίου Ν. Σχοινά, Νοέμβριος 1937.»[3].
Επίσης βίος και ακολουθία εξεδόθησαν από τον μακαριστό εφημέριο του Ιερού Ναού Αγίου Νείλου Πειραιώς, Οικονόμο π. Γεώργιο Απέργη, στην Αθήνα, το 1957[4]. Το 1971, εκδόθηκε νέα ακολουθία του Αγίου Νείλου, ποίημα του Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μοναχού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, κατόπιν ενεργειών του τότε Αρχιμανδρίτη π. Τίτου Κ. Καράντζαλη. Το 1974 ο π. Τίτος Καράντζαλης έγραψε το «Βίος και Πολιτεία του Αγίου Νείλου του Μυροβλήτου και θαυματουργού», το οποίο περιείχε την βιογραφία του Αγίου μας διανθισμένη με στοιχεία από χειρόγραφους κώδικες του Αγιώνυμου Όρους. Το 1994 και 2008 επανεκδόθηκε από τον Ιερο Ναό Αγίου Νείλου Πειραιώς η ακολουθία του μακαριστού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου με το βίο του Οσίου όπως τον είχε γράψει ο μακαριστός π. Γεώργιος Απέργης . Το 1998, η μοναχή Ανυσία της Μονής Μαλεβής εξέδωσε το «Βίος και Ακολουθία του Οσίου Νείλου του θαυματουργού».
Βέβαια εκτός από μεμονωμένες μελέτες αγιολογικού περιεχομένου, έχουν γραφτεί και άρθρα για τον Άγιο Νείλο. Ο Φώτης Κόντογλου είχε δημοσιεύσει στην Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1964 άρθρο με τίτλο «Ο Άγιος Νείλος ο Μυροβλήτης» . Επίσης το 2004, ο μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης έγραψε σχετικό άρθρο για τον Άγιο Νείλο στο περιοδικό Αθωνίτης.
Επίσης βίος και ακολουθία εξεδόθησαν από τον μακαριστό εφημέριο του Ιερού Ναού Αγίου Νείλου Πειραιώς, Οικονόμο π. Γεώργιο Απέργη, στην Αθήνα, το 1957[4]. Το 1971, εκδόθηκε νέα ακολουθία του Αγίου Νείλου, ποίημα του Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μοναχού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, κατόπιν ενεργειών του τότε Αρχιμανδρίτη π. Τίτου Κ. Καράντζαλη. Το 1974 ο π. Τίτος Καράντζαλης έγραψε το «Βίος και Πολιτεία του Αγίου Νείλου του Μυροβλήτου και θαυματουργού», το οποίο περιείχε την βιογραφία του Αγίου μας διανθισμένη με στοιχεία από χειρόγραφους κώδικες του Αγιώνυμου Όρους. Το 1994 και 2008 επανεκδόθηκε από τον Ιερο Ναό Αγίου Νείλου Πειραιώς η ακολουθία του μακαριστού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου με το βίο του Οσίου όπως τον είχε γράψει ο μακαριστός π. Γεώργιος Απέργης . Το 1998, η μοναχή Ανυσία της Μονής Μαλεβής εξέδωσε το «Βίος και Ακολουθία του Οσίου Νείλου του θαυματουργού».
[1] Αρχιμ. Τίτου Καράντζαλη, Βίος καὶ Πολιτεία, σελ. 36-38, ὑποσημ. 1.
[2] Γιὰ περισσότερα, γιὰ τὸ περιεχόμενο τοῦ συγκεκριμένου βιβλίου βλ. Αρχιμ. Τίτου Καράντζαλη, Βίος καὶ Πολιτεία, σελ. 38-50.
[3] Σπυρίδωνος Λαυριώτου, «Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου πατρός ἡμῶν Νείλου τοῦ Μυροβλύτου», σελ. 75-92.
[4] Ἱ.Ν. Ἁγ. Νείλου Πειραιῶς, Βίος καὶ ἀκολουθία, σελ. 7-15, 17-46.
(Από τα βιβλίο π. Δημητρίου Μπάτση, Ο Ιερός Ναός Αγίου Νείλου Μυροβλύτου Πειραιώς, Πειραιεύς 2016, σελ. 37-42)
.jpg)