ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ΦΑΛΗΡΟΥ, ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ & ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ
Σ Ε Ρ Α Φ Ε Ι Μ
ΕΠΙ ΤΗι ΕΝΑΡΞΕΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ 2021
Αγαπητά μου παιδιά,
Μας αξιώνει ο Θεός να εισέλθουμε και φέτος στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η πύλη της μετανοίας στέκει ενώπιόν μας, έτοιμη να ανοιχθεί σ’ όποιον επίμονα την χτυπήσει· σε όποιον συνειδητοποιήσει την αμαρτωλότητά του· σε όποιον αναζητήσει τη συγχώρεση· σε όποιον στηρίζει τις ελπίδες του στο Θεό.
Κι είναι τραγική η διαπίστωση, ότι οι άνθρωποι στις μέρες μας, μένουμε αμετανόητα σταθεροί στα πάθη και στις κακίες μας. Και τούτος ο ισχυρισμός καθόλου αυθαίρετος δεν είναι. Ήταν αρκετό ένα κύμα αποκαλύψεων από πρόσωπα που δέχθηκαν κακοποίηση ψυχική και σωματική, για να καταδειχθεί η σκληρή όψη της αμαρτίας, που δεν αισθάνεται την ανάγκη να απολογηθεί, που δεν επιζητά την άφεση, που δεν ξέρει τι θα πεί έφταιξα, αλλά ακόμα και όταν αποκαλύπτεται η ασχήμοσύνη της, εκείνη στέκει αγέρωχα αυτοδικαιωμένη.
Θα μπορούσε κάποιος να φέρει αντίλογο και να αντιπεί πως η αμαρτία πάντα υπήρχε και πως οι πράξεις των ανθρώπων συχνά υποτάσσονταν σ’ αυτήν. Αλήθεια είναι τούτο. Μόνο που στους καιρούς μας, από πολλούς «σοφούς» εξαγγέλθηκε, πως αμαρτία δεν υπάρχει, και πως ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να πράττει κατά τις επιθυμίες του· και πως τίποτα δεν είναι κακό, αρκεί το κάθε άτομο να δείχνει σεβασμό στα άλλα. Και παράλληλα δηλώθηκε, με κάθε επίσημο τρόπο, πως ο ουρανός δεν κρύβει κανένα μυστήριο, πως η μεταφυσική αναζήτηση του ανθρώπου είναι χρόνος χαμένος, και πως τελικά Θεός δεν υπάρχει, παρότι ως ανεκτικοί μεταμοντέρνοι άνθρωποι, μπορούμε να ανεχθούμε κι εκείνους τους ανασφαλείς που πιστεύουν, φθάνει να μην πολυανακατεύονται στα κοινά.
Τούτα τα δόγματα των νεωτερικών χρόνων, κέρδισαν σταδιακά τους ανθρώπους. Κι έτσι ο καθένας ζει χωρίς να κουράζει τον εαυτό του με ηθικά διλήμματα, χωρίς να αμφιβάλλει για την ποιότητα των επιλογών του, χωρίς να ενοχλείται από την συνείδησή του· γιατί πολύ απλά το κάθετί είναι «καλό και αγαθό», μόνο και μόνο επειδή το θέλω «εγώ». Τόσο απλά είναι τα πράγματα στην εποχή μας.
Υπάρχει φυσικά εκείνο το αγκαθάκι: «κάνε ο,τι θέλεις αρκεί να σέβεσαι τον άλλον». Αλλά και τούτο το εμπόδιο ευκολα ξεπερνιέται. «Εγώ δεν έκανα κάτι κακό» δηλώνει ο θύτης. «Υπάκουσα μόνο στην επιθυμία μου. Κι αυτό που ονομάζεται εσείς αυθαίρετα κακοποίηση είναι κατ’ ουσία ευεργεσία. Όχι μόνο δεν έβλαψα, αλλά ωφέλησα κι όλας. Δίδαξα τους άλλους πως οφείλουν κι αυτοί να ακολουθήσουν τις ορμές της επιθυμίας τους με κάθε τρόπο και με κάθε μέσο, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουν να ολοκληρωθούν».
Παρόμοια λόγια έχουμε κατά καιρούς διαβάσει σε κείμενα σύγχρονων διανοουμένων, έχουμε ακούσει σε συνεντεύξεις προβεβλημένων προσώπων, δυστυχώς τα έχουμε συναντήσει ακόμα και σε συζητήσεις με γνωστούς και φίλους. Ο πλατύς δρόμος της κακίας και των παθών έχει εσχάτως φωταγωγηθεί από τους ισχυρούς προβολείς της διαφωτιστικής ρητορείας, πείθοντας όλο και περισσότερους να τον ακολουθήσουν.
Απέναντι όμως σε τούτη την κατεύθυνση ανοίγεται η οδός των αρετών, η οποία φωτίζεται με το κατανυκτικό κερί της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Όσοι ακολουθήσουν την πορεία αυτή, που αλήθεια είναι πως μοιάζει δύσκολη, θα κληθούν να αναμετρηθούν με την αμαρτία και την ενοχή τους, ώστε να αξιωθούν της μετανοίας και της συγχώρεσης.
Τι είναι όμως αμαρτία, και τι ενοχή; Κι ο δρόμος της μετανοίας πως περπατιέται;
Η αμαρτία για τους Πατέρες της Εκκλησίας είναι μια κατάσταση οντολογική. Είναι ένας βασανιστικός τρόπος να υπάρχεις χωρίς προοπτική, χωρίς ελπίδα. Είναι μια κίνηση προς το μηδέν και το τίποτα. Είναι οδύνη και πόνος στη ψυχή και στο σώμα.
Η αμαρτία είναι μια καλοστημένη παγίδα. Υπόσχεται τα πάντα μα τίποτα δε δίνει. Χρησιμοποιεί ως δόλωμα πρόσκαιρες ηδονές κι απολαύσεις για να σε πιάσει, κι όταν τούτο συμβεί σε αιχμαλωτίζει. Δέσμιος γίνεσαι παθών που σε έργα σκληρά και σε πράξεις αισχύνης σε οδηγούν. Και εσύ ενεργείς χωρίς να αισθάνεσαι, χωρίς να καταλαβαίνεις, χωρίς να επικοινωνείς. Κι άλλοτε σε φέρνει σε σκληροκαρδία που αφανίζει κάθε ανθρώπινη ευαισθησία, κι άλλοτε σε τυραννά με τύψεις και θλίψεις που σε κάνουν να μην μπορείς να ανεχθείς τον ίδιο σου τον εαυτό, μα και κανέναν άλλον.
Η αμαρτία αφορά τον κάθε άνθρωπο. Κι αυτό γιατί στον κόσμο τον πτωτικό η αμαρτία έχει καταστεί ο δικός μας τρόπος. Είναι η ψευδαίσθηση της αυτάρκειας, που ισχυρίζεται πως και μόνος μπορείς. «Κανέναν δεν χρειάζεσαι και κανέναν δεν έχεις ανάγκη. Ούτε αδερφό μα ούτε και φίλο, ούτε τη γη μα ούτε και τον ουρανό. Μα κυρίως τον ουρανό δεν χρειάζεσαι, μιάς κι ο Θεός είναι ξένος και εχθρός και ανύπαρκτος. Είναι εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσεις. Είναι βαρίδι που πρέπει να πετάξεις. Είναι εχθρός που πρέπει να πολεμήσεις. Γιατί εσύ ο ίδιος είσαι θεός».
Αυτή είναι η εωσφορική απάτη που βρίσκεται στον πυρήνα της αμαρτίας: η αυτοθέωση· το να θεωρήσεις τον εαυτό σου ως θεό. Ένα θεό που υποτάσσεσαι και υπακούς· ένα θεό που δοξάζεις και λατρεύεις. Ένα ψεύτικο θεό που στέκει ανάμεσα σε πολλούς άλλους ψευτοθεούς, σε πολλούς άλλους αυτοδικαιωμένους ανθρώπους, που ο καθένας ξεχωριστά, μα και όλοι μαζί οδηγούν τον κόσμο προς το σκοτάδι και το μηδέν.
Ο Θεός δεν εγκατέλειψε τον άνθρωπο σε τούτη την πλάνη, δεν επέτρεψε τον τελικό του χαμό. Ο Υιός και Λόγος του Θεού, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος γίνεται άνθρωπος αληθινός για να συναντηθεί με τον καθένα από εμάς, για να γκρεμίσει τα ειδωλα του εγωκεντρισμού μας και να μας εισάγει σ’ έναν άλλο τρόπο ύπαρξης, στον δικό του τον τρόπο. Σε εκείνον τον τρόπο της αγάπης. Της αγάπης που ξέρει να θυσιάζει το εγώ για τον άλλον.
Και η Σαρακοστή δεν είναι κάτι άλλο από μια πορεία προς το Σταυρό του Χριστού, προς την έσχατη εκδήλωση της αγάπης Του για τον άνθρωπο, η οποία νικά την αμαρτία και καταργεί το θάνατο. Κι εμείς καλούμαστε να μαθητεύσουμε σε αυτόν τον τρόπο, να τον οικειοποιηθούμε, να τον αποδεχθούμε ως δικό μας. Και το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι να αναγνωρίσουμε την αμαρτία που υπάρχει μέσα μας. Να ελέγξουμε τον εαυτό μας για να βρούμε την αρρώστια του. Να δούμε μέσα στην ψυχή μας τα πάθη που έχουν κατοικήσει. Κι είναι αλήθεια φρικτή τούτη η θέα κι απωθεί και ζορίζει. Όμως δεν δύναται να επιζήσει ο άνθρωπος πνευματικά αφήνοντας την κακία να σκοτίζει την ύπαρξή του.
Όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει την αμαρτωλότητά του, όταν τα χείλη ψελλίσουν το «εγώ φταίω», όταν η καρδιά συντριβεί από το κακό που διέπραξε, όταν η ψυχή αποδεχθεί την ενοχή της, τότε ξεκινά η δύσβατη πορεία προς τη μετάνοια.
Πολλά είναι τα επικίνδυνα σημεία αυτής της πορείας. Πρώτα απ’ όλα οι πονηροί λογισμοί που προσπαθούν άλλοτε να δικαιολογήσουν τις πτώσεις, κι άλλοτε να παρουσιάσουν τα αμαρτήματα ασήμαντα και μικρά. Τότε ο ανθρωπος κάνει βήματα προς τα πίσω, προς την παλιά του ζωή. Κι αν ξεγελασθεί κι ακολουθήσει αυτή την πορεία, τότε εγκλωβίζεται σε χειρότερα αδιέξοδα.
Είναι κι άλλες φορές που ο βηματισμός προς την μετάνοια διακόπτεται εξαιτίας της θλίψης που τα αμαρτήματα γενούν. «Πως είναι δυνατό εγώ να έπραξα τούτο το λάθος;», συχνά οι μετανοούντες αναρωτιούνται. Κι ο νούς τρέχει συνεχώς προς το παρελθόν, βιώνοντας ξανά και ξανά τα σφάλματα και τις πτώσεις, μ’ ένα τρόπο απέλπιδο και αδιέξοδο. Τα ενοχικά αισθήματα τότε καταθλίβουν τη ψυχή και δεν της επιτρέπουν να αποδεχθεί την γνήσια ενοχή της. Γιατί άλλο είναι οι τύψεις και άλλο η ενοχή. Οι τύψεις είναι κατ’ ουσία μια εγωιστική αντίδραση, που σχετίζεται με το γκρέμισμα του αυτοειδώλου που έχει ο άνθρωπος κατασκευάσει. Η ενοχή από την άλλη είναι η κατάφαση στο δίκαιο, η αποδοχή της πραγματικότητας, η αφύπνιση της ευαισθησίας, η καλλιέργεια του φιλοτίμου. Η ενοχή είναι το «εγώ φταίω», που δε κρύβεται πίσω από δικαιολογίες κι από ευθύνες άλλων, αλλά αποδέχεται τις επιπτώσεις των πεπραγμένων, το θυμό των θυμάτων, τις επικρίσεις των πολλών, τις αποφάσεις των κριτών, τις ποινές των θεσμών.
Κι όταν ο ανθρωπος αναλάβει την ευθύνη των έργων του, τότε είναι σε θέση να ανοιχτεί στην μετάνοια. Και μετάνοια σημαίνει την αλλαγή του νοός, την καλή αλλοίωση του βίου, την μεταμόρφωση της ύπαρξης, την αυστηρότητα προς τον εαυτό, την επιείκια προς τους άλλους, την ευαισθησία προς τους παθόντες, τη συγχωρητικότητα προς εκείνους που σε αδικούν. Η μετάνοια είναι μυστήριο που συντελείται εντός της ψυχής του αμαρτωλού, όταν η Χάρις του Θεού συναντά τον ανθρώπινο πόθο για αλλαγή και συγχώρεση. Κι όταν ο Θεός αναγνωρίσει τούτη την ανθρώπινη λαχτάρα, τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει τη λύτρωση του ανθρώπου, καμία κακία, και κανένα φταίξιμο, και καμία αμαρτία.
Τούτη η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, εντός της οδύνης, που κατέδειξε την σμικρότητά μας, ευχόμαστε να γίνει για όλους περίοδος αυτοκριτικής, παραδοχής αμαρτιών, ανάληψης ευθυνών. Ας γίνει αφορμή να προσέλθουμε στην Εκκλησία, να σκύψουμε κάτω από το πετραχείλι του πνευματικού, ομολογώντας τις κακίες μας, δεχόμενοι τα επιτίμια μα και την παρηγοριά της αφέσεως των αμαρτιών μας. Ας γίνει καιρός ταπείνωσης, ασκήσεως, προσευχής, νηστείας, φιλανθρωπίας για να βιώσουμε την Ανάσταση του Ιησού Χριστού προσωπικά, ως απελευθέρωση από τον Άδη της αμαρτίας, ως νίκη επί του θανάτου της κακίας που εντός μας ενυπάρχει, ως κατάφαση προς την αγαθότητα και την αγάπη.
Εύδρομο το στάδιο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Καλό στάδιο –Καλό πνευματικό αγώνα.
Μετά πατρικών ευχών
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
.jpg)