Οι δημοσιευθείσες φωτογραφίες (όπως και άλλες φωτογραφίες από Ιερά Προσκυνήματα που φέρουν το λογότυπο του ιστολογίου) προέρχονται από το προσωπικό αρχείο εφημερίου του Ιερού μας Ναού και διαχειριστού του παρόντος ιστοτόπου.
Αρχικώς, ο λόφος του Γολγοθά συμπεριελαμβάνετο εις την νότιον γωνίαν του εσωτερικού αιθρίου του συγκροτήματος του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπου είχε τοποθετηθεί μέγας χρυσούς διάλιθος σταυρός εις ανάμνησιν του κοσμοσωτηρίου γεγονότος. Ο σταυρός αυτός συμφώνως προς τας πηγάς αποτελούσε αφιέρωμα του αυτοκράτορος Θεοδοσίου Β’ (420). Κατά μαρτυρίαν όμως του ανωνύμου προσκυνητού της Πλακεντίας, ο σταυρός αυτός το 570 ίστατο εις ανοικτόν βράχον και περιεβάλλετο από αργυρεπίχρυσα κιγκλιδώματα. Κατά την ανακαίνισιν των ιερών προσκυνημάτων από τον Πατριάρχην Μόδεστον, εκτίσθη επάνω από τον Γολγοθά στέγαστρον διά πρώτην φοράν, το οποίον διετηρήθη μέχρι και τον 11οναιώνα, οπότε και υψώθη τοίχος εις την ανατολικήν του πλευράν. Την εποχήν των Σταυροφόρων ηνοίχθη είσοδος προς τον νότον, η οποία σήμερον έχει μετατραπεί εις παράθυρον. Τότε, διεμορφώθησαν δύο παράλληλα επιμήκη αψιδωτά παρεκκλήσια με σταυροθόλια, εκ των οποίων το βόρειον ανήκει εις τους Ορθοδόξους, ενώ το νότιον έχει περιέλθει εις την κατοχήν των Λατίνων.
Ο βράχος του φρικτού Γολγοθά, ο οποίος σήμερον έχει καλυφθεί με μαρμάρινον επένδυσιν, ευρίσκεται εις την νοτιοανατολικήν πλευράν του Καθολικού, ανατολικώς της Αποκαθηλώσεως, και υψώνεται τέσσαρα και ήμισυ περίπου μέτρα από το δάπεδον του Ναού. Εις τον χώρον αυτόν οδηγούν τέσσαρες κλίμακες, εκ των οποίων η πρώτη ευρίσκεται ανατολικώς της Αγίας Πόρτας, η δευτέρα από την είσοδον της νοτίου πλευράς του Καθολικού, η τρίτη αρχίζει από το ιερόν Βήμα του Καθολικού και η τελευταία από τα νοτιοανατολικά δώματα του συγκροτήματος.
Το Ορθόδοξον παρεκκλήσιον διακρίνεται διά την εξαιρετικήν διακόσμησιν και την επιβλητικότητά του. Εις την ανατολικήν του πλευράν και υπό της αγίας Τραπέζης διακρίνεται εις τον βράχον κυκλικόν άνοιγμα, εντός του οποίου εστήθη ο Σταυρός του μαρτυρίου. Το άνοιγμα αυτό καλύπτεται με ασπιδόμορφον αργυρούν δίσκον, επάνω εις τον οποίον έχουν αποτυπωθεί πέντε σκηναί από τα πάθη του Χριστού. Επάνω από την οπήν έχει τοποθετηθεί μαρμάρινος αγία Τράπεζα με εγχαραγμένην την επιγραφήν: ΘΕΟΡΡΥΤΩ ΑΙΜΑΤΙ ΚΕΝΩΘΕΝΤΙ ΔΕΣΠΟΤΑ ΧΡΙΣΤΕ ΕΚ ΤΗΣ ΣΗΣ ΑΧΡΑΝΤΟΥ ΠΛΕΥΡΑΣ ΚΑΙ ΖΩΟΠΟΙΟΥ ΘΥΣΙΑ ΜΕΝ ΠΕΠΑΥΤΑΙ ΕΙΔΩΛΙΚΗ ΠΑΣΑ ΔΕ Η ΓΗ ΣΟΥ ΤΗΣ ΑΙΝΕΣΕΩΣ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑΝ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝ.
Οπίσω από την αγίαν Τραπέζαν έχει τοποθετηθεί μέγας σταυρός, επάνω εις τον οποίον είναι προσηλωμένος ο Εσταυρωμένος, δορυφορούμενος από την Θεοτόκον και τον Ιωάννην. Βορείως της αγίας Τραπέζης σχηματίζεται κιονοστήρικτος, με την μορφήν κιβωρίου, Πρόθεσις με την επιγραφήν: ΣΩΤΗΡΙΑΝ ΕΙΡΓΑΣΩ ΕΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΓΗΣ ΧΡΙΣΤΕ Ο ΘΕΟΣ ΕΠΙ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΑΣ ΑΧΡΑΝΤΟΥΣ ΧΕΙΡΑΣ ΕΞΕΤΕΙΝΑΣ.
Το παρεκκλήσιον των Λατίνων είναι, συμφώνως προς την παράδοσιν, ο τόπος της προσηλώσεως του Χριστού εις τον Σταυρόν. Εις την ανατολικήν του πλευράν υψώνεται αργυρούν αλτάριον, οπίσω από το οποίον ψηφιδωτή παράστασις εξιστορεί το φρικτόν γεγονός. Μικρότερον αλτάριον υψώνεται εξ αριστερών του κεντρικού με ολόγλυφον εικόνα της Θεοτόκου, η οποία δέχεται το πλήγμα της ρομφαίας, συμφώνως προς το ευαγγελικόν χωρίον: “και σου δε αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία” (Λουκ. β’, 35).
Εις την ανατολικήν πλευράν, ανάμεσον του Ορθοδόξου και του Λατινικού προσκυνήματος, σώζεται ρωγμή εις τον βράχον του Γολγοθά, η οποία συμφώνως προς την παράδοσιν εσχηματίσθη από τον σεισμόν κατά την ώραν της Σταυρώσεως.
