ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2021
ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ΦΑΛΗΡΟΥ, ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ & ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ
Σ Ε Ρ Α Φ Ε Ι Μ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΚΛΗΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΛΟΧΡΙΣΤΟΝ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΥΤΟΥ
Τέκνα μου αγαπητά και πεφιλημένα,
Αντηχούν οι χαρμόσυνες ψαλμωδίες που υμνούν το τρισμέγιστο μυστήριο της Σάρκωσης του απείρου Θεού. Η Εκκλησία γιορτάζει. Γιορτάζει γιατί «ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να κάνει τον άνθρωπο Θεό κατά χάριν» (Μ. Αθανάσιος). Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε όλοι. Ο Θεός δεν έγινε άνθρωπος απλώς για να μας διδάξει την ταπείνωση, την αγάπη, την ειρήνη, την ισότητα, την αδελφωσύνη ή ο,τιδήποτε άλλο, αλλά για να προσλάβει την ανθρώπινη φύση, για να την γιατρέψει και να την αγιάσει. «Το γαρ απρόσληπτον και αθεράπευτον» (Γρηγόριος ο Θεολόγος).
Ο τρόπος και ο τόπος της Σάρκωσης του Θεού, εκπέμπουν ορισμένα μηνύματα στην ανθρωπότητα, μηνύματα που αφορούν θεμελιώδη προβλήματα της ανθρώπινης ζωής. Συγκεκριμένα:
Τα Χριστούγεννα είναι μήνυμα ταπείνωσης: Κανένας ένδοξος και ισχυρός δεν γεννήθηκε ποτέ σ’ ένα σταύλο μιάς ασήμαντης πόλης, στο σκοτάδι μιάς παγερής νύχτας, στη φάτνη των αλόγων. Όταν γεννήθηκε, Τον προσκύνησαν οι ταπεινοί ποιμένες της Βηθλεέμ, κι αργότερα, βρήκε στο πρόσωπο απλοικών ψαράδων της Γαλιλαίας τους Αποστόλους της Εκκλησίας Του.
Τα Χριστούγεννα είναι επίσης μήνυμα αγάπης και ευεργεσίας, και μάλιστα προς παρανόμους και αγνώμονες. Το μεσότοιχο της έχθρας που μας χώριζε από το Θεό διαρρήγνυται, όχι γιατί εμείς που το υψώσαμε θελήσαμε με την μετάνοια να εξιλεωθούμε απέναντί Του, αλλά γιατί ο Δημιουργός Πατέρας μας και αναμάρτητος Ευεργέτης μας αφήνει το θρόνο και την πορφύρα της Θεότητας για να περιβληθεί τα ράκη της ανθρωπότητας, ξαπλώνοντας, πάνω στ’ άχυρα της ταπεινής φάτνης. Ο αδικημένος άρχοντας όχι απλώς τείνει πρώτος το χέρι της συνδιαλλαγής και της αγάπης στους φταίχτες και άδικους, αλλά έρχεται και παραδίδει τον ίδιο Του τον Εαυτό σαν εξιλαστήριο θύμα για τις αμαρτίες μας και μας δείχνει το ύψος της αγάπης Του που έφτασε «μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. β’ 8).
Τα Χριστούγεννα είναι μήνυμα εναντίον κάθε ιδεαλισμού. Ο ιδεαλισμός απεχθάνεται την ύλη. Μόνο το πνεύμα έχει γι’ αυτόν αξία Γι’ αυτό η φράση «ο Λόγος σαρξ εγένετο» (Ιω. α΄ 14), είναι αδιανόητη για τον ιδεαλισμό. Το δόγμα της Σάρκωσης είναι κατάφαση της ύλης. Ο Χριστός δεν είναι εναντίον της σάρκας, αλλά εναντίον του αμαρτωλού της φρονήματος. Ο Χριστιανισμός δεν είναι εναντίον της ύλης, γιατί η ύλη είναι δημιούργημα του πανάγαθου Θεού που δεν κάνει από τη φύση Του τίποτα κακό. Δεν είναι επίσης εναντίον της ύλης, γιατί την ίδια την ανθρώπινη σάρκα την φόρεσε ο Θεός με τη Σάρκωσή του.
Τα Χριστούγεννα είναι όμως και μήνυμα εναντίον κάθε υλισμού. Ο Χριστιανισμός καταφάσκει την ύλη χωρίς να δέχεται την θεοποίησή της. Η ζωή μας είναι υπέρβαση του παρόντος προς την ερχόμενη Βασιλεία του Θεού, αλλά διά του παρόντος και μέσα στο παρόν. Ύστερα, η Χριστιανική ιεράρχηση των πνευματικών υπεράνω των υλικών γίνεται κατανοητή όταν λάβουμε υπ’ όψη ότι «πνευματικός» στη χριστιανική ορολογία δεν είναι λέξη ισότιμη με το ιδεαλιστικός, αλλά έχει την έννοια αυτού που έχει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Τα Χριστούγεννα είναι μήνυμα εναντίον κάθε γνωστικισμού. Γιατί τα γνωστικά συστήματα ζητούν να σώσουν την ψυχή του ανθρώπου σ’ ένα άλλο κόσμο. Ο Χριστός όμως ήρθε και έσωσε και θέωσε όχι μόνο την ψυχή, αλλά και το σώμα του ανθρώπου, εδώ, σ’αυτό τον κόσμο, και στη συνέχεια στην αιωνιότητα. Γι’ αυτό προσέλαβε τη σάρκα του ανθρώπου και γι’ αυτό πιστεύουμε στην ανάσταση των σωμάτων πριν από την Κρίση· γιατί ο «άνθρωπος» δεν είναι μόνο η ψυχή αλλά και το σώμα του. Γι’ αυτό και θα κριθεί σαν ενιαία ψυχοσωματική οντότητα για ο,τι άγιο ή αμαρτωλό άχει κάνει. Ο Χριστιανός επίσης έχει να εκπληρώσει την αποστολή του σ’ αυτό τον κόσμο. Γιατί ο κόσμος αυτός θα υπάρχει και μετά την Δευτέρα Παρουσία· μεταμορφωμένος βέβαια: «Καινή γη και καινός ουρανός» (Β’ Πετρ. γ΄’13). Η μεταμόρφωση όμως αρχίζει από εδώ και από τώρα. Η οριστική κατάλυση του κράτους του Σατανά θα επιτευχθεί με την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας· ο περιορισμός του όμως είναι μέλημα της Εκκλησίας από τον νυν αιώνα.
Όταν ο Χριστός έγινε άνθρωπος, στον κόσμο υπήρχαν δύο βασικες φιλοσοφίες: (α΄) η του Στωικισμού και (β΄) η του Γνωστικισμού. Ο πρώτος έλεγε: «Ο κόσμος, όπως τον βλέπουμε, είναι καλός και δεν χρειάζεται καμμιά αλλαγή. Δεν μένει στον άνθρωπο παρά να τον ζήσει όπως τον βρίσκει». Ο γνωστικισμός, αντίθετα, έλεγε: «Ο κόσμος που ζούμε είναι απόλυτα διεστραμμένος. Αλλά κάθε προσπάθεια για να τον αλλάξουμε είναι μάταιη. Γι’ αυτό, το μόνο που μας μένει είναι να γνωρίζουμε τις μαγικές μεθόδους που θα μας οδηγήσουν με ασφάλεια, μεταθανάτια, στη λύτρωση σ’ ένα άλλο κόσμο».
Απέναντι στα δυό αυτά φιλοσοφικά ρεύματα, ο Κύριος τήρησε μια ολότελα ριζοσπαστική στάση. Είπε συγκεκριμμένα: «ο κόσμος που ζούμε είναι πράγματι διεστραμμένος. Αλλά η λύτρωση δεν είναι άσχετη μ’ αυτό τον κόσμο. Αντίθετα, αρχίζει εδώ και τώρα,_και συνεχίζεται και ολοκληρώνεται στην αιωνιότητα». «Αυτοί που δεν είδαν τον Χριστό σ’ αυτή την ζωή, δεν θα τον γνωρίσουν ούτε στην άλλη», λέγει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Ούτε και προσφέρεται στο Χριστιανισμό η Λύτρωση σαν γνώση ή και με τρόπο μαγικό, αλλά σαν δώρο της Θείας Χάρης σ’ αυτούς που αγωνιούν για τη σωτηρία τους και κάνουν τον ανάλογο αγώνα.
Η σάρκωση του Λόγου του Θεού είναι μήνυμα χαράς. Ο Χριστός δεν μας αφήνει να λυγίσουμε μέσα στη θλίψη. Ήλθε να μείνει για πάντα μαζί μας. Κι αν όλοι μας εγκαταλείψουν, στη μοναξιά μας δεν είμαστε μόνοι. Γι’ αυτό ο αγιασμένος πιστός, όσο και να πειράζεται ή και να πονεί, δεν απελπίζεται και δεν έρχεται σε απόγνωση, γιατί ζει την παρουσία του Θεού μέσα στην πορεία της ζωής του. Ύστερα, ο Χριστιανός, δεν μπορεί να ξεκουράζεται στην πολυθρόνα γιατί αναπαύεται μονάχα στο Σταυρό, γιατί μόνο από το Σταυρό μπορεί να βλέπει να υποθρώσκει το φως της Ανάστασης.
Τα Χριστούγεννα είναι ακόμη μήνυμα ελευθερίας γιατί ο Θεός παίρνει μορφή δούλου για να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τα δεσμά του Σατανά, της αμαρτίας και του θανάτου. Η αμαρτία από Χριστιανική άποψη (με το γκρέμισμα του μεσότοιχου που χώριζε τον άνθρωπο από το Θεό και που επιτεύχθηκε με τη Σάρκωση, το σωτηριώδες έργο, τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Κυρίου) δεν είναι ένα ανέκκλητο βάρος, όπως ήταν η «μοίρα» στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους, αλλά μπορεί να επανορθωθεί με την προσφυγή στο Σωτήρα, προσφυγή την οποία ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να πραγματοποιήσει ή όχι. Άλλωστε, «όπου το Πνεύμα του Κυρίου, εκεί και η ελευθερία» (Β΄Κορ. γ΄ 17).
Τα Χριστούγεννα είναι, ακόμα, μήνυμα ειρήνης. Όχι όμως ειρήνης που είναι καρπός του συμβιβασμού και της προδοσίας του Θεανθρώπου, αλλά ειρήνης που έρχεται με τη θανάτωση του εγωισμού, του «κόσμου» και των επιθυμιών του. Διαφορετικά, «κρείσσον επαινετός πόλεμος, ειρήνης χωριζούσης Θεού». «Έστι γαρ και κακή ομόνοια και καλή διαφωνία», μας διδάσκουν οι Άγιοι Πατέρες. Συχνά ξεχνούμε «ίσως γιατί έτσι μας βολεύει καλύτερα» ότι είναι ο Κύριος που είπε: «Μη νομίσατε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την γην · ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην αλλά μάχαιραν» (Ματθ. ι΄ 34), και προτιμούμε ένα «γλυκύν Ιησούν» που δίδασκε το «αγαπάτε αλλήλους» σαν ένα κοινωνικό καθωσπρεπισμό ενώ περιδιάβαζε στις ρομαντικές ακρογιαλιές της θάλασσας της Γαλιλαίας, από τον Κύριο της Δόξης, τον ερχόμενον ίνα κρίνη τον κόσμον εν δικαιοσύνη και αληθεία.
Τα Χριστούγεννα είναι επίσης μήνυμα ευτυχίας. Γιατί η ευτυχία, από Χριστιανικής απόψεως, σημαίνει να έχεις μια αποστολή στον κόσμο. Και μέσα στην αποστολή βρίσκεις τη χαρά. Ευτυχία δεν σημαίνει να ζεις όμορφα, αλλά να αγωνίζεσαι να ομορφίζεις τον κόσμο μέσα σου και γύρω σου. Πρώτα μέσα σου βέβαια κι ύστερα γύρω σου. Γιατί, «αν δεν καθαρθείς, δεν μπορείς να καθαρίσεις· κι αν δεν φωτιστείς, δεν μπορείς να φωτίσεις» (Γρηγόριος ο Θεολόγος). Κι ύστερα, είναι φανερο πως είναι υποκρισία να θέλεις να φωτίσεις τους άλλους ενώ εσύ είσαι σκοτισμένος· κι επί πλέον ότι είναι υπεκφυγή των ευθυνών μας και κατάφαση στον εγωισμό μας να βλέπουμε το κακό στις δομές, στη συγκρότηση της κοινωνίας και στους συνανθρώπους μας και ποτέ στον εαυτό μας. Έπειτα, η ευτυχία δεν είναι ξένη με τον πόνο. Ο πόνος ανήκει στην ζωή. Οι Χριστιανοί δεν μπορούν να τον αποφύγουν. Διαφέρουν όμως από τον τρόπο που τον αντιμετωπίζουν. Ο πόνος είναι λυτρωτικός για τον πιστό γιατί του θυμίζει τα μέτρα του, τα όριά του, τις ανάγκες του και το σκοπό για τον οποίο πλάστηκε. Η ίδια η αγάπη είναι πόνος. Γιατί είναι δόσιμο στο Θεό και στον αδελφό μας.
Τα Χριστούγεννα είναι μήνυμα αθανασίας. Μήνυμα ότι ο Θεός παρεμβαίνει στο χρόνο για να λυτρώσει τον άνθρωπο από την φυλακή του χωροχρόνου. Ο πανταχού παρών και αιώνιος χωρείται στη μήτρα της Παρθένου σε δεδομένη χρονική στιγμή της ιστορίας, για να μας δώσει τη δυνατότητα προσωπικής σχέσης μαζί Του. Δίχως το Θεό ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο προσδιοριζόμενο απόλυτα από το χρόνο και δουλωμένο στον τόπο, γίνεται μια συγκεκριμμένη μονάδα παραγωγής και μετρημένη διάρκεια κατανάλωσης. Η ανθρώπινη ζωή γίνεται οκτάωρο, περιορισμένες χρονικές διαφυγές ψυχαγωγίας, ετήσιο εισόδημα και ετήσιες δαπάνες, συντάξιμα χρόνια και τελικά δυό ημερομηνίες: γέννησης και ταφής. Αντίθετα, με τον Χριστό, το αιώνιο μπήκε στο χρόνο για να μας ανοίξει την πόρτα της αιωνιότητας· έτσι, χάρη σ’ Αυτόν, ο χρόνος γίνετα εισαγωγή κι ο χώρος προθάλαμος της αιωνιότητας.
Τα Χριστούγεννα, ακόμη, φέρνουν το μήνυμα ότι ο κόσμος είναι άξενος για τον Χριστό και για όσους θέλησαν ή θα θελήσουν να Τον ακολουθήσουν. Ο Χριστός ήρθε κι έφυγε ξένος όχι γιατί το θέλησε να ζήσει έτσι, αλλά γιατί ο κόσμος Τον μίσησε και στάθηκε άξενος απέναντι Του. Η πορεία του Χριστού στην ιστορία αρχίζει από τη φάτνη, ενός σταύλου (που βρήκε σαν μοναδικό κατάλυμα για να γεννηθεί), και τελειώνει με το Σταυρό και το μνημείο το κενό που φύλαγε η κουστωδία Η ευτυχία, όπως την καταλαβαίνει ο κόσμος, είναι μια μαζοχιστική ηδονή στην αυτοκαταστροφή του, μια ηδονή στην αμαρτωλότητα, γι’ αυτό και πολέμησε τον Χριστό και καταδιώκει τους Αγίους Του. Γι’ αυτό κι ο Χριστός μας καλεί να μη συμβιβαζόμαστε με τον κόσμο, άσχετα με τις συνέπειες. Η Βασιλεία του Θεού θέλει να απλωθεί σ’ αυτό τον κόσμο, αλλά δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου», γι’ αυτό και δεν μπορεί να γίνει συμφυρμός του κόσμου με τον Χριστό και τους μαθητάς Του.
Δεν μπορεί τέλος, να μας διαφεύγει ότι η πίστη στη Σάρκωση του Χριστού σημαίνει τη σάρκωση του Λόγου στην ύπαρξή μας. Γιατί η Χριστιανική ηθική (ο Χριστιανικός τρόπος ζωής), δεν είναι παρά ο αντικατοπτρισμός του δόγματος (δηλ. της πίστης μας), στην καθημερινή, προσωπική, οικογενειακή, σχολική, κοινωνική και εθνική μας ζωή. Με άλλα λόγια, πρέπει να ζήσουμε όπως έζησε ο Κύριος. Προσωπική βίωση της Σάρκωσης. Η ζωή και η ύπαρξή μας να μαρτυρά ότι πιστεύουμε στην ύπαρξη και στη Σάρκωση του Θείου Λόγου.
Ευχόμεθα πατρικώς ο Θεός της ταπείνωσης και της αγάπης, ο Θεός μας, να πλημμυρίσει και τη δική μας ψηχή με θεικό έρωτα ώστε να βρούμε τη δύναμη να μετανοήσουμε, δηλαδή να αλλάξουμε νοοτροπία, και να ενωθούμε διά των ευαγγελικών αρετών, των αγίων μυστηρίων, της λατρευτικής ζωής, και του «χοράρχη των αρετών» (Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς), της προσευχής, με τον Σαρκωθέντα και Αναστάντα Χριστό και Θεό μας.
Είθε τα φετεινά Χριστούγεννα να γίνουν για όλους μας απαρχή μιάς τέτοιας μετάνοιας.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΤΕΧΘΗ! ΑΛΗΘΩΣ ΕΤΕΧΘΗ!
Με όλη μου την αγάπη!
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
