Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήμων
Η επέτειος των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης καθιστά επιτακτική την απόδοση της οφειλομένης τιμής στη μνήμη του πολιούχου Αγίου Δημητρίου. Η πόλη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Άγιο. Εκεί διοίκησε ως Ρωμαίος Ανθύπατος, εκεί μαρτύρησε το 305 μ.Χ., εκεί βρισκόταν και βρίσκεται μετά από περιπέτειες και καταστροφές ο περικαλλής Ναός του, εκεί σήμερα προσκυνούμε τα λείψανά του. Είναι συμβολικό το γεγονός ότι την ημέρα μνήμης του Αγίου Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου 1912, υπεγράφη η συνθηκολόγηση από τον Τούρκο στρατηγό Ταχσίν πασά. Πάλι 26 Οτωβρίου ήταν όταν το 1944 έφυγε και ο τελευταίος Γερμανός στρατιώτης από την πόλη. Και στις 20 Ιουνίου 1978, την ημέρα του φονικού σεισμού στη Θεσσαλονίκη, μία Ελληνίδα Αρχαιολόγος εντόπισε σε ιταλική Εκκλησία τα λείψανα του Αγίου που είχαν μεταφέρει στη Δύση οι Σταυροφόροι.
Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου το κράτος της Ρωμανίας, όπως ήταν το πραγματικό όνομα της Αυτοκρατορίας, υπέστη πολλές επιδρομές πανταχόθεν και η Θεσσαλονίκη αμυνόταν επί αιώνες. Σλάβοι, Βούλγαροι, Σαρακηνοί, Νορμανδοί και πολλοί άλλοι προσπάθησαν να την καταλάβουν γιατί ήταν η συμπρωτεύουσα, η Συμβασιλεύουσα, η πρώτη μετά την πρώτην, την Κωνσταντινούπολη. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι αμυνόμενοι είδαν πάνω στα τείχη της πόλης τον νεαρό μάρτυρα έφιππο πάνω σε κόκκινο άλογο να εκδιώκει τους εισβολείς. Τα Θαύματα του Αγίου, πολιουχικά (υπέρ της πατρίδος) και ιαματικά (θεραπείες ασθενών) καταγράφονται σε δύο βιβλία, τα οποία έχουν κυκλοφορηθεί μεταφρασμένα στην εποχή μας. Για τη δράση του υπέρ της εθνικής ελευθερίας επί Βυζαντίου/Ρωμανίας η υμνογραφία της Εκκλησίας μας τίμησε τον Μυροβλήτη Άγιο με πολυάριθμους ύμνους. Τον ονόμασαν Φιλόπολιν, Σωσίπολιν, Σωσίπατριν και «Θεσσαλονίκης Μέγαν Φρουρόν» Στην Ακολουθία του Αγίου Δημητρίου που συνετέθη υπό του Αγίου Φιλοθέου Κοκκίνου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ψάλλουμε ως εξής:
Ο μέγας φρουρός Θεσσαλονίκης, ως μέγας Κυρίου ποταμός, τέρπεις λαμπρώς την πόλιν σου, του μύρου τοις ορμήμασιν, ως Θεία δε σκηνώματα, καθαγιάζεις τα σύμπαντα. (1)
Το Μύρο του Αγίου εξήρχετο επί αιώνες από τον Τάφο του και είχε ιαματική δράση. Το Βυζαντινό Χρονικό «Τιμαρίων» περιγράφει την μεγάλη Πανήγυρη των Δημητρίων , η οποία ετελείτο κάθε Οκτώβριο στην Θεσσαλονίκη. Εκεί συνέρρεαν για να προσκυνήσουν τον Άγιο και για να ανταλλάξουν εμπορεύματα χιλιάδες προσκυνητές από όλη τη γνωστή Οικουμένη. «Έλληνες, Σκύθες, Ίβηρες, Λυσιτανοί (σ.σ. Πορτογάλοι) και εντεύθεν των Άλπεων Κέλται»! Όλοι αυτοί έπαιρναν μάζί τους ένα Κουτρούβιο, δηλαδή φιαλίδιο με μύρο του Αγίου Δημητρίου.
Μεγάλες μορφές της Ορθοδόξου Εκκλησίας ύμνησαν τον Άγιο Δημήτριο για το μαρτύριό του υπέρ της πίστεως του Χριστού και για την μαχητική παρουσία του στα τείχη της πόλεως κατά των βαρβάρων. Ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, που μόνασε στην περίφημη Εγκλείστρα κοντά στην Πάφο της Κύπρου, έγραψε τον 13ο αιώνα εξαιρετικό εγκώμιο προς τον Άγιο Δημήτριο. Μεταξύ άλλων αναφέρει:
«Χαίρε μάρτυρα Δημήτριε μαζί με τον Γεώργιο και τον Θεόδωρο, τους συναθλητές και συμμετόχους σου, το τρισευτυχισμένο όπλο των ευσεβών βασιλιάδων μας, το ξίφος τους με τις τρεις αιχμές εναντίον των αθέων βαρβάρων, το τριπλό τείχος της βασιλικής αυλής, το τρίσπαθο κάρφωμα στην καρδιά των σκληρών εχθρών,… «(2).
Τον 14ο αιώνα ελάμπρυνε τη Θεσσαλονίκη με την ασκητική αλλά και αγωνιστική παρουσία του ο Ησυχαστής Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς. Ο λόγιος Ιεράρχης έγραψε και αυτός Εγκωμιαστικόν Λόγον προς τον Άγιο Δημήτριο, όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε και τα εξής σχετικά με την προσφορά του Μυροβλήτου στην πόλη και την κατάργηση της ειδωλολατρίας:
«Και ο μάρτυρας αυτός , ο μεγαλομάρτυρας Δημήτριος… έτρεξε τον δρόμο μέχρι το τέρμα, διαφύλαξε την πίστη και για τη διατήρηση της ευσέβειας αντιστάθηκε μέχρι θανάτου. Και απείχε πάρα πολύ από το να εκδικηθεί αυτούς που τον απειλούσαν, γιατί προσευχήθηκε ακόμη και γι’ αυτούς στον Θεό και άλλων σταμάτησε την κακία, άλλους μεταμόρφωσε, με αποτέλεσμα το να μην υπάρχει σ’αυτήν την πόλη ούτε απομεινάρι εκείνης της ασέβειας, αλλά η πόλη, όπου και εξ αιτίας της οποίας υπέστη βίαιο θάνατο να είναι ενωμένη και να παραμένει σταθερή με τις ποικίλες φροντίδες του και με τις κάθε είδους ευεργεσίες και συνεχείς παρακλήσεις του στον Θεό» .(3)
Δεν τιμά τον Άγιο Δημήτριο μόνον η Θεσσαλονίκη. Σύμπας ο Ελληνισμός και ευρύτερα η Ορθόδοξη Οικουμένη τον αναγνωρίζει ως σωτήρα σε δύσκολες στιγμές. Για την πνευματική του παρουσία κατά την Επανάσταση του 1821 διαβάζουμε τα εξής σε βιβλίο που εγράφη από το Αγιορείτικο Κελλί Αγίου Νικολάου Μπουραζέρη:
«Ήλθε όμως η μεγάλη ώρα της εθνεγερσίας του 1821. Από την πρώτη εξέγερση στην Μολδαβία το λάβαρο που ανύψωσαν στο Βουκουρέστι έφερε την μορφή του Αγίου Δημητρίου. Αυτόν ατένιζαν στο «μπαϊράκι» τους τα παλληκάρια στον δύσκολο αγώνα τους. Αλλά και στην κυρίως Ελλάδα, όπως αναφέρει ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης, η φράση «βοήθειά σου, ο Άγιος Δημήτριος μετά σου» ενθάρρυνε τους μαχητάς. Και ο μεγάλος ήρωας της Εθνεγερσίας Γεώργιος Καραϊσκάκης έλεγε ότι «περισσότερη βοήθεια γνώρισα εις τους πολέμους από τον Άγιο Δημήτριο παρά από τον Άγιο Γεώργιο» μολονότι είχε το όνομά του…». (4)
Την ευγνωμοσύνη του συγχρόνου Ελληνισμού προς τον Άγιο ανέλαβε να εκφράσει το 1927 ένας άλλος Παλαμάς. Όχι ο Γρηγόριος, αλλά ο Κωστής, ο μεγάλος ποιητής μας. Επισκέφθηκε την Θεσσαλονίκη, προσκύνησε στον τάφο του Πολιούχου και εκφώνησε έναν μνημειώδη λόγο καταγράφοντας τις εντυπώσεις του. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
«Και με την αφορμή που μου δίνει η παρουσία μου ανάμεσά σας, όσο κι αν πέρασε η ημέρα πο ύ πανηγυρίζεται η μνήμη του Αγίου, αρμονισμένη με το μέγιστο εθνικό γεγονός που είναι η ανάκτηση της Θεσσαλονίκης, δε μου φαίνεται παράκαιρο η παράφωνο να σημειώσω τους λόγους του Κωνσταντίνου Σάθα: «Ο Άγιος Δημήτριος είναι ο κατ’ εξοχήν των Ελλήνων ήρως. Ενώ εν τοις άλλοις αγίοις πάσα ιδέα πατρίδος ενεπνίγη εν τη μυστική Σιών , ο Άγιος Δημήτριος εκπροσωπεί τον αληθή του Ελληνισμού φοίνικα, από του τάφου απαντών και εις τους πανηγυρίζοντας επί Τουρκοκρατίας Έλληνας ότι αυτός θα τους ελευθερώση».
Προς τον μεγαλομάρτυρα που καθώς τον υμνολογούν τα τροπάριά του, σα φοίνικας ανθίζει, φοίνικα σφίγγει στο πλευρό του, φοίνικα στη γλώσσα του και φοίνικα στα πόδια του, αφιέρωσα κι εγώ στα πατριωτικά μεθύσια περασμένων ημερών, τον στίχο μου, λιτό φοινικόκλαδο σ’ εκείνον, το σύντομο τραγούδι που αρχίζει με τα λόγια αυτά:
Εσύ, που θρόνος σου η Θεσσαλονίκη
Μακεδονίτη Ακρίτα καβαλλάρη
Φώτισέ μας τον δρόμο προς τη Νϊκη
Τον μήνα που γιορτάζω σε είν’ η χάρη.
Μα το βαρβαροφάγο σου κοντάρι
Χίλιασέ του κι αρμάτωσε τη χώρα». (5)
Ο Άγιος Δημήτριος εκφράζει την συνύπαρξη πατριωτισμού και Οικουμενικότητας, οπως αυτή εκφράζεται μέσα στην Ελληνορθόδοξη παράδοσή μας. Αυτή η παράδοση διαφύλαξε τον πραγματικό χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης μας που δεν είναι πολυπολιτισμικός, όπως ψευδώς τον παρουσιάζουν, αλλά δημιουργικά Ελληνικός και πνευματικά Χριστιανικός. Άγιε Δημήτριε σώζε την πόλιν σου.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
- Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης, έκδοση Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Δήμου Αγίου Δημητρίου Αττικής, σελ. 53.
- Άγιος Δημήτριος- Εγκωμιαστικοί Λόγοι Επιφανών Βυζαντινών Λογίων, έκδοση ΖΗΤΡΟΣ, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 143 (μετάφραση Πέτρου Βλαχάκου).
- Όπως ανωτέρω, σελ. 349-351.
- Άγιος Δημήτριος Μυροβλήτης, έκδοση Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Δήμου, Αγίου Δημητρίου Αττικής, σελ. 114.
- Θεσσαλονίκης Υμνολόγιο, Επιμ. Ιωάννου Κ. Χολέβα, Έκδοση Συνδέσμου Θεσσαλονικέων Αθηνών, 2007, σελ. 72.
.jpg)