Άγιος Νεκτάριος και Πειραιάς

 

του Στέφανου Μίλεση

Με την ευκαιρία της προβολής της κινηματογραφικής ταινίας «Ο Άγιος του Θεού» και της θερμής υποδοχής που της επιφύλαξε ο κόσμος όπως δείχνει ο αριθμός εισιτηρίων και η προσέλευση στους κινηματογράφους, αποφάσισα ένα μικρό αφιέρωμα στη σχέση που είχε ο Άγιος Νεκτάριος με τον Πειραιά. Ήδη σημαντική αναφορά στον Άγιο Νεκτάριο πραγματοποιήθηκε από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Πειραιώς και Νέου Φαλήρου κ.κ. Σεραφείμ, που παρουσίασε πολλά στοιχεία από τη σχέση του Αγίου με τον Πειραιά. Αυτά τα πολύτιμα στοιχεία εκδόθηκαν σε ειδικό τεύχος (εορτολόγιο) τη χρονιά που πέρασε (2020), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τον θάνατο του Αγίου (είχε πεθάνει στις 20.30 ώρα της Κυριακής της 8ης Νοεμβρίου του 1920).   

Η αφιερωματική αυτή έκδοση από την Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς δεν έγινε φυσικά μόνο για την επέτειο του θανάτου του, αλλά και το λόγο ότι ο Άγιος Νεκτάριος τόσο εν ζωή όσο και μετά θάνατο, υπήρξε λαοφιλής και αγαπήθηκε από τους Πειραιώτες ιδιαίτερα, πριν ακόμα αποφασιστεί η αγιοκατάταξή του.   

Ο Νεκτάριος Κεφαλάς υπήρξε Μητροπολίτης Πενταπόλεως αλλά διακρίθηκε για το έργο που προσέφερε ως διευθυντής Ριζαρείου Σχολής αλλά και ως συγγραφέας καθώς εξέδωσε 60 βιβλία ορθόδοξης πνευματικότητας καθώς και ύμνους. Ο Άγιος Νεκτάριος το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που παρέμεινε στην Αθήνα ήταν 14 χρόνια. Ήταν η περίοδος που κλήθηκε να διευθύνει την Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή από το 1894 έως το 1908. 

Όταν ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος έφυγε στην κυριολεξία διωγμένος από την Αίγυπτο, ο Άγιος εγκαταστάθηκε τον πρώτο δύσκολο καιρό της άφιξής του, καθώς στερείτο πόρων και μέσων βιοπορισμού. Αργότερα θα αποκτήσει στην Φρεαττύδα και ιδιόκτητη κατοικία (επί της οδού Φρεαττύδος) την οποία κληροδότησε στο Μοναστήρι που ο ίδιος δημιούργησε. Την περίοδο 1894-1908 ο Άγιος θα επισκεφθεί πολλές φορές τον Πειραιά στον οποίο θα ιερουργεί και θα κηρύττει σε διάφορους ναούς της πόλης. Φιλανθρωπικοί σύλλογοι τον καλούν να μιλήσει, ενώ τα βιβλία του γίνονται ανάρπαστα.

Ο ίδιος ο Άγιος διέσωσε αυτά τα κηρύγματα στον Πειραιά σε επιστολές του όπως ότι «χθες αφού λειτούργησα στον Άγιο Νικόλαο Πειραιώς, μίλησα περί αρετής» (15.2.1908) και λίγο πιο κάτω «εάν ως το Πάσχα βρουν Διευθυντή (στη Ριζάρειο), θα έλθω να μείνω (στον Πειραιά) μέχρι τον Σεπτέμβριο. Πρώτον διότι ο Μητροπολίτης (Αθηνών) μου ζήτησε να μείνω στον Πειραιά, για την καταπολέμηση των αιρέσεων…».   

Ο Άγιος όμως κατεβαίνει πολλές φορές στον Πειραιά όχι μόνο για να κηρύξει αλλά και για να ταξιδέψει με πλοία προς τη Χίο από την οποία είχε ξεκινήσει ως Μοναχός και την οποία ουδέποτε ξέχασε. Το 1904 και ενώ ακόμα ήταν διευθυντής της Ριζαρείου Σχολής θα ιδρύσει την ιερά γυναικεία Μονή Αγίας Τριάδος Αιγίνης. Την περίοδο 1904 - 1908 οι επισκέψεις του Αγίου στον Πειραιά θα διπλασιαστούν καθώς θα ταξιδεύει πολλές φορές μεταξύ Αίγινας και Πειραιά για να εκτελεί τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί στην Ριζάρειο και συγχρόνως να διεκπεραιώνει τις διάφορες εργασίες που απαιτούσε η οικοδόμηση της Μονής.

Ξεχωριστή υπήρξε η γνωριμία του Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Σ. Μακρή, εφημέριου του Ναού του Αγίου Βασιλείου Πειραιώς, που χειροτονήθηκε από τον Άγιο. Ο πατέρας Μακρής λόγω αυτής της χειροτονίας είχε την ευτυχία να έρθει σε επαφή με την προσωπικότητα του Αγίου, για την οποία δεν σταμάτησε να ομιλεί με σεβασμό προς τους Πειραιώτες. Η φήμη του από την Αίγινα έφτασε γρήγορα στον Πειραιά ώστε στις αρχές του 20ου αιώνα οι Πειραιώτες, είτε μέσω σωματείων είτε ιδιωτικά διοργάνωναν εκδρομές στην Αίγινα με σκοπό να τον συναντήσουν. Κάθε Κυριακή που αναχωρούσαν από το λιμάνι του Πειραιά τα ατμόπλοια «Πόρος», «Νίκη», «Ελένη» και «Αργολικός», ήταν πάντοτε γεμάτα από πλήθη Πειραιωτών που ταξίδευαν με σκοπό να τον επισκεφθούν και να συνομιλήσουν μαζί του. Επέστρεφαν αυθημερόν με το τελευταίο καράβι ενώ οι επισκέψεις αυτές λάμβαναν πολλές φορές πανηγυρικό χαρακτήρα!

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μια επίσκεψη τον Ιούλιο του 1910 όταν μετέβη στην Αίγινα η φιλαρμονική του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Αρρένων (η φιλαρμονική των ορφανών όπως ήταν γνωστή τότε, πρόδρομος της σημερινής φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά), που παιάνιζε ολομερής εμβατήρια στους δρόμους της Αίγινας με την ευκαιρία της επισκέψεώς της στο νησί, αλλά και για να δείξει την ευγνωμοσύνη της στους Αιγινήτες που ζούσε στο νησί τους ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως. Ο Πειραιάς υπήρξε επίσης για τον Άγιο το λιμάνι από το οποίο το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στην Αίγινα όπου θα γινόταν η ταφή του.

Συγκεκριμένα την επομένη του θανάτου του, δηλαδή στις 9 Νοεμβρίου 1920 το σκήνωμά του τοποθετήθηκε στον παλαιό ναό της Αγίας Τριάδας όπου παρέμεινε για δύο ώρες εν αναμονή της αναχώρησης του ατμόπλοιου «ΠΤΕΡΩΤΗ» με προορισμό την Αίγινα. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος υπάρχει και σήμερα στην ίδια εκκλησία (αλλά στη σύγχρονη πλέον μορφή της) το παρεκκλήσιο του Αγίου Νεκταρίου. 

Την μεταπολεμική δύσκολη εποχή ο Άγιος Νεκτάριος έγινε ιδιαιτέρως γνωστός στους Πειραιώτες από τις ομιλίες και αναφορές του Αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Ασημακόπουλου, προϊστάμενου Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Πειραιώς, μια εμβληματική προσωπικότητα την οποία μέχρι και σήμερα πολλοί παλαιοί Πειραιώτες της Υδραίικης συνοικίας θυμούνται. Είχε όμως ο ίδιος υπάρξει μάρτυρας της θαυματουργής δράσης του Αγίου, εξ αιτίας του αδελφού του και ήρωα του Αλβανικού μετώπου Παναγιώτη Ασημακόπουλου. Εν μέσω κατοχής ο Παναγιώτης Ασημακόπουλος, λίγο από τα τραύματα του αλβανικού μετώπου, λίγο από τις κακουχίες και την πείνα έμεινε παράλυτος. Γιατρειά δεν υπήρχε και μέσα στη μαύρη απελπισία η μητέρα του διηγήθηκε στον άλλο της τον γιο τον Αρχιμανδρίτη, ένα όνειρο στο οποίο εμφανίστηκε ο Άγιος Νεκτάριος. 

Τότε ο Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός πήγε με ένα αυτοκίνητο στο Παγκράτι, στο σπίτι του αδελφού του τον πήρε και τον κατέβασε στον Πειραιά. Τον έβαλε σε ένα πλοίο συνοδεία της μητέρας και της συζύγου του. Πριν ακόμα αποπλεύσει το πλοίο από το λιμάνι του Πειραιά ο αδελφός του είχε γίνει καλά. Ύστερα από αυτό το γεγονός ο Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Ασημακόπουλος δεν άφησε ημέρα που να μην αναφερθεί από Άμβωνος του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Πειραιώς στη θαυματουργή δράση του Αγίου Νεκταρίου, αφηγούμενος την ιστορία του αδελφού του.  

 Αυτό το θαύμα στάθηκε αφορμή όλη τη μεταπολεμική περίοδο να αναζωπυρωθεί η πίστη των Πειραιωτών προς τον Άγιο. Ο Άγιος Νεκτάριος ανακηρύχθηκε Άγιος πολλά χρόνια αργότερα, στις 20 Απριλίου 1961 και ήταν τότε ο μόνος στο ορθόδοξο Αγιολόγιο που είχε άμεσους συγγενείς εν ζωή. Μεταξύ αυτών ο ήταν και ο αυτοδίδακτος ζωγράφος Κεφαλάς που ζούσε στο Παρίσι φιλοτεχνώντας αλλά μη έχοντας τα απαραίτητα να ζήσει ασκούσε το επάγγελμα του καστανά.

Στον Πειραιά σε τέσσερις συνολικά εκκλησίες,  στην Αγία Τριάδα, στον Άγιο Κωνσταντίνο και Ελένης, στον Άγιο Δημήτριο και στον Άγιο Ελευθέριο, φυλάσσονται τμήματα λειψάνων του. Από τις τέσσερις αυτές πειραϊκές εκκλησίες ο Άγιος Δημήτριος πρώτος στην Ελλάδα τίμησε την Αγιοποίησή του καθώς αφιέρωσε το δεξιό κλίτος της εκκλησίας στο όνομά του λίγους μόλις μήνες μετά την αγιοκατάταξή του (23.9.1962). Ακόμα και στην ανακήρυξή του ως Αγίου της ορθοδόξου εκκλησίας ο Πειραιάς αναμίχθηκε ενεργά καθώς διακόπηκαν πολλά ακτοπλοϊκά δρομολόγια με σκοπό την ενίσχυση της γραμμής της Αίγινας καθώς επτά χιλιάδες άνθρωποι ταξίδεψαν στην Αίγινα για να παρευρεθούν στον ιστορικό ναό της Μητρόπολης Αιγίνης όπου βρισκόταν το ιερό λείψανο του Αγίου. Εκεί αναγνώσθηκε η πράξη του οικουμενικού πατριαρχείου δια της οποίας ο Μητροπολίτης Νεκτάριος ανακηρύχθηκε Άγιος. Μάλιστα λόγω της επικρατούσας θαλασσοταραχής το βράδυ της Κυριακής έμειναν ανεκτέλεστα τα περισσότερα δρομολόγια για Πειραιά με αποτέλεσμα τα πλήθη των χιλιάδων πιστών να διανυκτερεύσουν στο νησί.

Όλη την μεταπολεμική εποχή εμφανίστηκαν πολλοί Πειραιώτες με τάματα προς τον Άγιο, πολλοί δε εξ αυτών ήταν επώνυμοι και ιδιαιτέρως γνωστοί στην κοινωνία του Πειραιά και δεν δίστασαν να δηλώσουν τη σωτηρία τους στην επίκληση του Αγίου. Μερικά ονόματα που μπορούν να αναφερθούν είναι του γνωστού χοροδιδάσκαλου Κράκαρη, του κυβερνήτη του πλοίου «Κορινθία» Ιωάννου Κριάρη, του επίσης καπετάνιου Τσαλίκη και άλλων. Μεγάλο αφιέρωμα στη σχέση του Αγίου Νεκταρίου στον Πειραιά συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο μου «Τα θαύματα της πίστεως στον Πειραιά» (Εκδόσεις Αρχονταρίκι, 2019). 

 «Αφιέρωμα 100 έτη από την κοίμηση του Αγίου Νεκταρίου, Επισκόπου Πενταπόλεως του εν Αιγίνη 1920-2020», Εορτολόγιο 2020, Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς

-      «Τα θαύματα της πίστεως στον Πειραιά», Στέφανου Μίλεση, Εκδόσεις Αρχονταρίκι, 2019

-      «Άγιος Νεκτάριος. Επίσκοπος Πενταπόλεως ο θαυματουργός», Εκδόσεις Σαλίβερος. Ιερά Κοινοβιακή Μονή Αγίας Τριάδος Αιγίνης.

- «Άγιος Βασίλειος Πειραιώς», Πρωτοπρεσβυτέρου Ιγναντίου Παπασπηλιόπουλου. 

 πηγή