Στους πρώτους χρόνους της δουλείας του Γένους μας από τους Τούρκους σ’όλα τα Μοναστήρια είχαν επιβληθεί πολύ μεγάλοι φόροι, που ήταν πραγματική μάστιγα. Μεταξύ των άλλων και το Μοναστήρι του Φιλοθέου στο Άγιον Όρος είχε φθάσει σε μεγάλη οικονομική ανέχεια και στέρηση και αυτών των αναγκαίων. Έτσι αποφάσισαν να στείλουν μια συνοδεία από τρεις μοναχούς με επικεφαλής, τον σεβασμιότερο Ιερομόναχο Γαβριήλ, για συνδρομή στους ηγεμόνες της Βλαχίας, που πάντα βοηθούσαν πολύ το Άγιον Όρος.
Οι μοναχοί πήραν μαζί τους και τα σπουδαιότερα άγια κειμήλια της Μονής για ευλογία και προσκύνηση. Μεταξύ των άλλων ήταν και μέρος του Τιμίου Ήλου ( δηλαδή του Καρφιού που μπήκε στο Δεξί Χέρι του Χριστού), δώρο του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη που το είχε αφιερώσει με Χρυσόβουλο στη Μονή και μέρος του Αγίου Λειψάνου του Αγίου Παντελεήμονος.
Έτσι η συνοδεία των μοναχών με πλοίο έπλεαν για τη Κωνσταντινούπολη, από όπου θα εφοδιαζόταν με Πατριαρχικά συστατικά Γράμματα για τους Ηγεμόνες των Παραδουναβίων Χωρών και τους εκεί Αρχιερείς
Μόλις όμως είχαν πλεύσει πέντε μίλια, ένας δυνατός άνεμος τους έσπρωξε προς τη Θάσο και με πολλή βία τους έφερε στην περιοχή του Αρχαγγέλου, που ήταν και Μετόχι της Μονής Φιλοθέου, στη <<Βαθειά Ποταμιά>>. Νεκροί από το φόβο και την ταλαιπωρία, έσυραν εκεί το πλοίο κι ανέβηκαν στο Μετόχι τους λίγο να αναπαυθούν, μέχρι να κοπάσει η θαλασσοταραχή. Μάλιστα άναψαν και φωτιά έξω από το Ναό και καθόντουσαν αμέριμνοι.
Εκείνη όμως τη νύχτα ήλθαν θαλασσοπειρατές, που λυμαίνονταν τις θάλασσες καταστρέφοντας ότι εύρισκαν μπροστά τους από την απληστία τους για χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα. Όταν είδαν το πλοίο αγκυροβολημένο έξω στην παραλία και πάνω ψηλά φωτιά, πήδησαν ξαφνικά και σκότωσαν όλους τους Μοναχούς και ναύτες. Κατά θεία οικονομία όμως, την ώρα, που τα άγρια εκείνα θηρία βασάνιζαν τους Μοναχούς και τους ζητούσαν χρήματα, πρόφτασε ένας απ’αυτούς κι έκρυψε μέσα στον τοίχο της εκκλησίας το Κιβώτιο με τον Τίμιο Ήλο και το λείψανο του Αγίου Παντελεήμονος. Έτσι διασώθηκαν τα ιερά αυτά αντικείμενα και δεν κάηκαν από τους πειρατές, που με καταστροφική μανία έκαψαν την εκκλησία και τα γύρω οικήματα.
Η αποκάλυψη τους έγινε μετά από αρκετό καιρό ως εξής: Κάποιος Ιωάννης, ήταν για αρκετό χρόνο άρρωστος και δεν μπορούσε να βρη θεραπεία στην αρρώστια του. Κάποια βραδιά είδε στον ύπνο του τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, που τον παρακινούσε να πάει στο Αγίασμα στις << Γονατές>>, για να γίνει καλά. Σηκώθηκε λοιπόν, και διηγήθηκε στους δικούς του το όνειρο.
Αμέσως τον πήραν οι συγγενείς του και τον έφεραν στο Αγίασμα, όπου λούσθηκε και έγινε τελείως καλά. Από ευγνωμοσύνη και ευχαριστία για τη θεραπεία του θέλησε να χτίση πάλι τον ερειπωμένο ναό. Έβαλε λοιπόν οικοδόμους, οι οποίοι προσπαθώντας να καθαρίσουν τους τοίχους για να βάλουν θεμέλια, με το γκρέμισμα βρήκαν στον τοίχο το κιβώτιο με τα ιερά κειμήλια. Σκέφτηκαν μεταξύ τους, να το κρύψουν, γιατί είχε αξία η ασημένια θήκη και να δώσουν μόνο το άγιο λείψανο στον Πνευματικό Θωνά Φιλοθείτη, που έμενε τότε στο Μετόχι της Μονής Φιλοθέου στο Θεολόγο.
Τον Τίμιο Ήλο του Σωτήρος Χριστού μας, που ήταν μέσα σε ξύλινο Σταυρό, τον άφησαν πάνω σε μια αγριελιά, που ήταν δίπλα στην εκκλησία του Αρχαγγέλου. Έσωσαν δε το άγιο λείψανο του Αγίου Παντελεήμονος στον Φιλοθείτη μοναχό και του είπαν ψέματα, ότι μόνο αυτό βρήκαν κάτω από μια πλάκα, χωρίς την ασημένια θήκη και τον Τίμιο Ήλο. Κατά θεία και πάλι παραχώρηση, δαιμονίσθηκαν και από τον τρόμο τους για τη δίκαιη τιμωρία, έδωσαν και την ασημένια θήκη. Ξέχασαν όμως τελείως, ότι είχαν αφήσει πάνω στην αγριελιά τον Σταυρό με τον Τίμιο Ήλο.
Κάποιος βοσκός, Γεώργιος, που είχε το μαντρί του στην περιοχή αυτή, κοντά στο ναό, κάθε νύχτα έβλεπε ένα φως να λάμπει σαν άστρο. Πήγαινε τη μέρα και δεν έβλεπε τίποτα. Μια νύχτα παίρνει και το παιδί του και πηγαίνουν μαζί στην αγριελιά και βλέποντας τη λάμψη φοβήθηκαν και δεν ανέβηκαν πάνω στο δένδρο. Αμέσως έφυγαν για το χωριό του Θεολόγου και ανήγγειλαν το γεγονός στον Πνευματικό Θεωνά.
Ο Πνευματικός από τα πρόσφατα γεγονότα της σφαγής των μοναχών και της ανακαινίσεως του ναού από τον Ιωάννη, κατάλαβε, ότι εκεί στην αγριελιά θα είχε απομείνει ο Σταυρός με το Τίμιο Ήλο. Πράγματι ήλθαν στο ναό και βρήκαν το Σταυρό με το κειμήλιο πάνω στο δέντρο. Τα παρέλαβαν με μεγάλη ευλάβεια και τιμή και με λιτανεία τα πήραν στο χωριό του Θεολόγου, ενώ όλοι οι κάτοικοι βγήκαν έξω απ’το χωριό, να τους προϋπαντήσουν. Μετά τα κατέθεσαν στο Φιλοθείτικο Μετόχι του Θεολόγου. Πολλά δε θαύματα έγιναν τότε.
Όταν έμαθαν τα συμβάντα στη Μονή Φιλοθέου η οποία τότε ήταν Κοινόβιο
έγραψαν στον Πνευματικό Θεωνά να πάρει τον Τίμιο Ήλο και να τον
επιστρέψει στη Μονή. Ο Πνευματικός, σύμφωνα με την εντολή του ηγουμένου,
Τον πήγε στο Άγιον Όρος.
Τότε ο Αρχάγγελος φανερώθηκε στον Ηγούμενο στον ύπνο του και τον
φοβέρισε με ελεγκτικό και προστακτικό τρόπο να στείλει τον Τίμιο Ήλο
πίσω προς φύλαξη των Χριστιανών. Εκείνος όμως δίσταζε και ανέβαλε να Τον
στείλει. Ξαναεμφανίσθηκε ο Αρχάγγελος με φοβερότερο τρόπο πάλι στον
ύπνο του, προστάζοντας, να Τον στείλει πίσω στη Θάσο και να μην Τον
εμποδίσει η ζητήσει ποτέ να Τον επιστρέψουν, απειλώντας, ότι αν δεν
υπακούσει, θα Τον πάρει μόνος Του. Έτσι ακριβώς και έγινε.
Μετά από τόσες πιέσεις, πηγαίνοντας ο Ηγούμενος στο Σκευοφυλάκιο για να Τον πάρει, με έκπληξη του, δεν Τον βρήκε εκεί. Κατάλαβε αμέσως ότι ο Αρχάγγελος, σύμφωνα με το όνειρο, θα Τον είχε πάρει με θαυματουργικό τρόπο στη Θάσο και έστειλε τον Πνευματικό Θεωνά προς αναζήτηση Του.
Ακριβώς εκείνες τις μέρες ο βοσκός, που είχε ξαναδεί το φως στην αγριελιά, βλέπει λαμπρότερο το φως εκείνο και ειδοποιεί στο Θεολόγο τον Φιλοθείτη Μοναχό να έρθει, να Τον παραλάβει. Ήλθαν λοιπόν όλοι με λιτανεία και συνοδεία και παρέλαβαν το κειμήλιο και το πήραν στο Μετόχι της Μονής στο Θεολόγο, όπως και κατά την πρώτη εύρεση. Ήταν δε τότε που έγινε η δεύτερη εύρεση του Τιμίου Ήλου με τη μεταφορά Του από τον Αρχάγγελο στη Θάσο η Δευτέρα της Διακαινησίμου μετά το Πάσχα. Έτσι αποφασίστηκε να γιορτάζεται πανηγυρικά ο Αρχιστράτηγος Μιχαήλ μαζί με τον Τίμιο Ήλο την Τρίτη της Διακαινησίμου.
Από τότε προς ανάμνηση του θαύματος, κάθε χρόνο, την Δευτέρα της Διακαινησίμου το απόγευμα, έρχονται οι Θεολογίτες με λιτανεία από το βουνό στη Μονή φέρνοντας τον Τίμιο Ήλο με την Εικόνα του Αρχαγγέλου, αγρυπνούν από βραδύς και το πρωί της Τρίτης της Διακαινησίμου γίνεται η Θεία Λειτουργία πανηγυρικά. Με λιτανεία δε πάλι τα επιστρέφουν στο Μετόχι του Θεολόγου. Εκεί εφυλάσσοντο για αρκετά χρόνια, μέχρις ότου ιδρύθηκε η Μονή του Αρχαγγέλου και φυλάσσονται τώρα εδώ.
Λίγο καιρό μετά τη δεύτερη εύρεση, κάποιος ιερεύς Αναστάσιος, από Βουλγαρικό χωριό, ήταν άρρωστος βαρεία και όταν επικαλέσθηκε τη δύναμη του Τιμίου Ήλου έγινε αμέσως καλά.
Από βαθειά ευγνωμοσύνη για τη θεραπεία του και για να μείνει ανεξάλειπτη η ενθύμηση του θαύματος, που του έγινε, έφτιαξε την εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ μέσα σε εξαπτέρυγο ασημένιο και το κομμάτι του Τιμίου Ήλου το έβαλε μέσα μαζί με το Σταυρό, για να είναι φυλακτήριο όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών. Έτσι διασώζεται μέχρι σήμερα.
Βλέπουμε λοιπόν από όλα τα παραπάνω ότι, κατά θεία απόρρητη οικονομία, μέσα στην τόσο κρίσιμη εποχή μας, από μια ιδιαίτερη εύνοια και πρόνοια για το νησί της Θάσου, ο Πανάγιος Θεός μας ο <<Μόνος ποιών θαυμάσια>>, μας χάρισε ένα μεγάλο φίλο, βοηθό και υπέρμαχο, τον Παμμέγιστο Ταξίαρχο των Αγγέλων Μιχαήλ. <<Ο Δημιουργός Θεός τον έταξε Προϊστάμενο του τόπου μας, οικονομούντα και βοηθούντα ημάς>>, κατά τον Άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό.
Τα θαύματα Του ήταν και είναι άπειρα. Ακούει και βοηθεί ταχέως, όποιον Τον επικαλεσθεί με πίστη και αγάπη. Παρουσιάζεται στους περισσότερους ολοζώντανος με στρατιωτική στολή και εκπληρώνει κατά το ψυχικό συμφέρον τις επιθυμίες τους η θεραπεύει ανίατες αρρώστιες η ακόμη επιπλήττει και ελέγχει για να επαναφέρη στο δρόμο της μετανοίας και σωτηρίας.
Για τη Θάσο και ιδιαίτερα για το χωριό του Θεολόγου είναι Προστάτης και ο άμισθος Ιατρός των πιστών μαζί με τον Τίμιο Ήλο. Σ’όλες τις δυσκολίες τους σ’Αυτόν καταφεύγουν. Είναι αξιοσημείωτο, ότι ακόμη και όταν τα παιδιά τους φεύγουν για να υπηρετήσουν τη θητεία τους στο στρατό, κάνουν πρώτα αγιασμό με το κειμήλιο και μ’αυτήν την ευλογία ξεκινούν.
Όταν λένε τη λέξη <<Άγιος>> η <<Μιχαήλ Αρχάγγελος>> εννοούν τον Τίμιο Ήλο μαζί με τον Αρχάγγελο, που εικονίζεται πάνω στο εξαπτέρυγο. Στη συνείδηση τους και οι δύο αυτές έννοιες είναι ταυτισμένες απόλυτα και γι’αυτούς σημαίνουν το ίδιο πράγμα: Μια βαθειά, απλή κι ανόθευτη πίστη στον Αρχάγγελο, που τους χάρισε την ευλογία του Τιμίου Ήλου του Χριστού μας πάνω στο Νησί.
Από το βιβλίο: «ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ. ΙΕΡΑ ΚΟΙΝΟΒΙΑΚΗ ΜΟΝΗ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΘΑΣΟΥ
ΜΕΤΟΧΙΟΝ Ι.Μ. ΟΣΙΟΥ ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ».
