Οικογένεια και διακοπές - Ευκαιρίες πνευματικές

Του Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δορμπαράκη

       Η συνήθης άποψη που κυριαρχεί ως προς τις διακοπές, και ιδίως τις καλοκαιρινές, είναι ότι αυτές συνιστούν ευκαιρία χαλάρωσης του ανθρώπου και από πλευράς σωματικής, αλλά και από πλευράς ψυχικής. Δεν είναι λίγοι μάλιστα οι συνάνθρωποι μας, οι οποίοι ζουν τον υπόλοιπο χρόνο τους με αυτή την προοπτική: πότε θα έρθει η πολυπόθητη ώρα να πάρουν την άδεια τους και να φύγουν για διακοπές. Η ίδια λέξη ''διακοπές'' όχι σπάνια λειτουργεί σε αυτούς σαν κάτι το μαγικό, που μπορεί να δίνει δύναμη για να κάνει κανείς υπομονή σε πολλές δύσκολες καταστάσεις. Κι είναι τούτο φυσικό και νόμιμο και πλήρως αποδεκτό, δεδομένου ότι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη κάποιας ξεκούρασης από το φορτίο και τον κάματο της εργασίας, προκειμένου να αποφορτιστούμε και να ανανεωθούμε, ώστε με καινούργια δύναμη και πάλι να συνεχίσουμε το όποιο έργο έχουμε αναλάβει στη ζωή αυτή.

     Ο ίδιος ο Κύριος μετά από εργασίες που αναλάμβαναν οι μαθητές Του τους έλεγε ότι έχουν ανάγκη μικρής ανάπαυσης- ''αναπαύεσθε ολίγον''  (Μάρκ. 6, 31)-, ενώ ήδη και οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν επισημάνει αυτή την ανάγκη γενικώς των διακοπών, όπως αυτή κατανοείται και από την παροιμιώδη φράση  ''βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόκευτος''. Η εορτή πάντοτε βεβαίως συνιστά ευκαιρία χαλάρωσης και ξεκούρασης του ανθρώπου.

   Αν όμως οι διακοπές κατανοούνται δικαιολογημένα ως ευκαιρία χαλάρωσης σωματικής και ψυχικής, δεν πρέπει να γίνεται το ίδιο και από πλευράς πνευματικής. Και τούτο γιατί η πνευματική χαλάρωση συνιστά στην πραγματικότητα οπισθοχώρηση και πτώση του ανθρώπου, κατά το ''ο μη μετ΄ εμού, κατ΄εμού έστι'' του Κυρίου ( Ματθ. 12, 30), αφού ο άνθρωπος - και μιλάμε για τον πιστό και υποψιασμένο πιστό Χριστιανό - καλείται πάντοτε να σχετίζεται με τον Θεό και να βρίσκεται διαρκώς στην οδό τηρήσεως των αγίων Του εντολών.Τυχόν παραθεώρηση της πίστεως στον Θεό και της υπακοής στους λόγους Του οδηγεί τον άνθρωπο σε πνευματική αδυναμία, που τον κάνει να χάνει την ανθρωπιά του, να αυξάνει τον εγωισμό του και συνεπώς να μένει έκθετος στις επιθέσεις των πονηρών δυνάμεων, οι οποίες καραδοκούν πότε ο άνθρωπος θα λησμονήσει τον Θεό, για να γίνει εύκολη λεία στις ίδιες.

   Δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτό που μας διδάσκει διαρκώς η Εκκλησία μας, ότι ο Θεός δεν πρόκειται να μας κρίνει γιατί χαλαρώσαμε τη σχέση μας μαζί Του, αλλά γιατί χαλαρώνοντας τη σχέση μας αυτή γινήκαμε έρμαια στα χέρια του διαβόλου. Όπως το λέει κι ένα σύγχρονο ποίημα, αποδίδοντας την ίδια αλήθεια:  ''Δεν θα μας κρίνει ο Θεός/ για προσευχές π΄ αφήσαμε/ μα που αυτές αφήνοντας/ στο πονηρό γλιστρήσαμε/. Γιατ΄ είναι νόμος μυστικός/ ο νους που΄ναι αλήτης/ αν δεν δεθεί με τον Θεό/ να΄ναι δαιμόνων θύτης". Η επιμονή στη σχέση με τον Θεό, ή χωρίς διακοπές μνήμη του ονόματος Του, η προτεραιότητα του λόγου Του στη ζωή μας γίνονται για να είμαστε εμείς θωρακισμένοι και δυνατοί, ώστε να ζούμε τη ζωή μας με φυσιολογικό τρόπο, δηλ. τον τρόπο που μας εδημιούργησε ο Θεός ως κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσιν  πλάσματα Του.Τα παραπάνω βεβαίως καθίστανται αυτονόητα με την απλή επισήμανση ότι ο διάβολος και τα όργανα του ουδέποτε πηγαίνουν διακοπές, ουδέποτε χαλαρώνουν τον εναντίον μας πόλεμο, σύμφωνα και με την εικόνα που μας δίνει ο απ. Πέτρος: ''ο διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί, ζητών τίνα καταπίη"  (Α΄Πετρ. 5, 8).

   Με τους όρους αυτούς θα έλεγε κανείς ότι οι διακοπές πρέπει να λειτουργούν όχι ως "ξεσάλωμα" πνευματικό, όπως δυστυχώς πολύ συχνά γίνεται, αλλά ως ευκαιρία πνευματικής ενδυνάμωσης του ανθρώπου και της οικογένειας του, αφού παρέχεται ο χρόνος για κάτι τέτοιο. Όχι σπάνια ακούμε τη δικαιολογία ότι δεν υπάρχει αυτός ο χρόνος το χειμώνα για τα πνευματικά, γιατί οι διάφορες εργασίες απορροφούν όλη την ενέργεια των μελών της οικογένειας.

   Πριν αναφερθούμε σε συγκεκριμένους τρόπους αξιοποιήσεως των διακοπών για την οικογένεια, θα πρέπει να κάνουμε δύο παρατηρήσεις: 1) οι διακοπές πια, περισσότερο για οικονομικούς λόγους, συνήθως είναι ολιγοήμερες. 2) Όταν υπάρχουν μεγάλα παιδιά δεν είναι εύκολο να πηγαίνει όλη η οικογένεια μαζί σε διακοπές. Είτε διότι πολλές φορές υπάρχει η τάση να πηγαίνουν οι νέοι μόνοι τους διακοπές είτε διότι πολλοί από αυτούς μελετούν για τις εξετάσεις τους ως φοιτητές είτε ακόμη διότι υπάρχουν πολλοί νέοι που προτιμούν να εργασθούν για κάποια αύξηση του εισοδήματος τους. Έτσι οι  όποιες προτάσεις που μπορεί κανείς να κάνει αφορούν τις παραδοσιακές διακοπές που παλαιότερα γνωρίζαμε ή τις διακοπές που κάνει η οικογένεια, όταν ακόμη τα παιδιά είναι μικρά και συνεπώς εξαρτώνται αποκλειστικά από τους γονείς τους. 

   Τι μπορεί λοπόν να προτείνει κανείς για πνευματική ανανέωση της οικογένειας κατά τη διάρκεια των διακοπών;

    1) Πρώτα απ΄όλα την Κυριακάτικη λειτουργία. Αυτό που είναι αυτονόητη υποχρέωση για τον πιστό, να μετέχει κάθε Κυριακή στη Θεία Λειτουργία, μπορεί να γίνει πνευματική απόλαυση κατά τη διάρκεια των διακοπών. Η οικογένεια απαλλαγμένη από το βάρος της εργασίας και το άγχος του χρόνου, μπορεί, ιδίως στην επαρχία, να γνωριστεί με άλλους ανθρώπους, να κάνει ιδίως τη φύση κοντά στην οποία συνήθως υπάρχει ο ναός, συμμέτοχο στη δοξολογία του ονόματος του Θεού.

    2) Την αξιοποίηση της ύπαρξης των μοναστηριών και προσκυνημάτων της επαρχίας, Συνήθως στις περισσότερες περιοχές της πατρίδας μας, σε ηπειρωτικά μέρη ή σε γραφικά νησιά, υπάρχουν πανέμορφα προσκυνήματα και μοναστήρια, Ένας απογευματινός εσπερινός, μία συνομιλία με ένα γέροντα ή μία γερόντισσα σ΄ένα μοναστήρι, ο ίδιος ο χώρος του μοναστηριού με τις εικόνες και τα λείψανα που έχει πυροδοτούν λανθάνοντες πνευματικούς σπόρους που μπορεί να καρποφορήσουν σε ώρες που δεν περιμένει κανείς.

    3) Τη συμμετοχή σε μικρά πανηγύρια που γίνονται στην επαρχία. Δεν είναι λίγες οι περιοχές της επαρχίας, στις οποίες οι γιορτές διαφόρων αγίων ή της Παναγίας μας πραγματοποιούνται με ένα πολύ όμορφο και γραφικό τρόπο, ή ακόμη και γιορτές του χειμώνα μεταφέρονται το καλοκαίρι, ακριβώς για να συμμετάσχουν σε αυτές και οι τουρίστες. Έτσι οι πνευματικές προκλήσεις πολλαπλασιάζονται και μάλιστα με τρόπο που δημιουργούν γενικώς ευχάριστη ατμόσφαιρα..

   4) Ασφαλώς δεν μπορεί κανείς να μην αναφέρει το πιο άμεσο πνευματικό ερέθισμα των διακοπών: το διάβασμα ψυχωφέλιμων βιβλίων που ευτυχώς στις μέρες μας κυκλοφορούν πλούσια. Η έλλειψη χρόνου για διάβασμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα υπερβαίνεται στην άνεση των διακοπών. Κι όταν μάλιστα το βιβλίο δεν είναι απλώς για να περνά κανείς την ώρα του, αλλά και να τον τρέφει πνευματικά, καταλαβαίνει κανείς την ιδιαίτερη σημασία του.

   5) Υπάρχει τέλος και κάτι άλλο που λειτουργεί θετικά από πλευράς πνευματικής: η ίδια η συνύπαρξη επί το αυτό όλης της οικογένειας. Το γεγονός και μόνο ότι μπορεί η οικογένεια να βρεθεί μαζί στο μεσημεριανό ή και στο βραδινό τραπέζι, να φάνε όλοι μαζί το πρωινό, να κολυμβήσουν μαζί, είναι κάτι που έχει πνευματική διάσταση, έστω και ανεπίγνωστη. Διότι η συνεχής αυτή συνύπαρξη πυροδοτεί, αν υπάρχει βεβαίως και η καλή διάθεση και συντρέχουν οι ελάχιστες χριστιανικές προϋποθέσεις, τις εσωτερικές αντοχές του ατόμου, ώστε να καλλιεργείται η υπομονή, η αγάπη, η υποχωρητικότητα. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό αν σκεφτεί κανείς ότι στις οικογένειες ή στα ζευγάρια που η σχέση με τον Θεό και την Εκκλησία είναι μηδαμινή, οι διακοπές πολλές φορές γίνονται αφορμή εντάσεων και χωρισμού. Δεν είναι λίγες οι φορές που ζευγάρια χωρίζουν ακριβώς μετά τις διακοπές. Διότι συνήθως στη συνεχή συνύπαρξη αποκαλύπτεται ο αληθινός εαυτός του καθενός με ό,τι εγωισμό και αδυναμία κρύβει.  Από την άποψη αυτή είναι μία μοναδική ευκαιρία για την οικογένεια να αναμετρήσει  στις διακοπές και τις δικές της αντοχές, να δει  με άλλα λόγια το πνευματικό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται. Οι διακοπές δηλ. μπορεί να λειτουργήσουν σαν ένα είδος πνευματικού καθρέπτη. Και η χριστιανική οικογένεια δεν πρέπει να αφήσει την ευκαιρία αυτή να πάει χαμένη. 

Από το βιβλίο" Σχέση και Σχέσεις", εκδ. Αρχονταρίκι

Αναδημοσίευση από περιοδικό "Πειραϊκή Εκκλησία"