Η πορεία μας προς τη μετάνοια πραγματώνεται τελικά μέσα στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως...

 

Π Ο Ι Μ Α Ν Τ Ο Ρ Ι Κ Η   Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ

ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ,

ΦΑΛΗΡΟΥ, ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ & ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ

Σ Ε Ρ Α Φ Ε Ι Μ

ΕΠΙ  ΤΗι  ΕΝΑΡΞΕΙ

ΤΗΣ  ΑΓΙΑΣ & ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ  2024

 Τέκνα μου αγαπητά και περιπόθητα,

Πέρασαν ήδη τρεις εβδομάδες από τότε που στις Εκκλησιές μας άνοιξε το βιβλίο του Τριωδίου για να πληρωθεί η ψυχή μας με ποίηση, με κατάνυξη, με θαυμασμό για το μέγεθος της θείας ευσπλαχνίας, για το ανεξάντλητο της θείας αγάπης.

Τότε ήταν που πρωτοακούσαμε από τους καλούς μας ψάλτες τον ύμνο:

«Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα,

ορθρίζει γαρ το πνεύμά μου, προς ναόν τον άγιόν σου,

ναόν φέρον του σώματος, όλον εσπιλωμένον,

αλλ’ ως οικτίρμων κάθαρον, ευσπλάγχνω σου ελέει».

Σήμερα, το αιτημα αυτό του ύμνου εισακούεται. Στεκόμαστε ενώπιον των ανοιγμένων θυρών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, έτοιμοι να εισέλθουμε εντός του τόπου της μετανοίας. Κουβαλούμε το σπιλωμένο μας σώμα, μα και την πονεμένη μας ψυχή στον Άγιο Ναό του Θεού για να βρούμε καθαρμό και ανάπαυση, θεραπεία και παρηγορία. Ερχόμαστε να συναντηθούμε με την μετάνοια, να την διδαχθούμε από την Εκκλησία, να την αποδεχθούμε ως τρόπο ζωής και να την κομίσουμε στον κόσμο που μοιάζει παντελώς να την αγνοεί.

Κι είναι αλήθεια πως ο σημερινός άνθρωπος δυσκολεύεται πολύ να κατανοήσει το τι είναι η μετάνοια. Ακούμε συχνά άτομα επιφανή του κόσμου τούτου να δίνουν συνεντεύξεις προς τα τέλη του βίου τους και να διαλαλούν πως δεν μετανιώνουν για τίποτα από όσα έπραξαν στη ζωή τους· πως αν τους δινόταν μια δεύτερη ευκαιρία να ξεκινήσουν από την αρχή δεν θα άλλαζαν τίποτα. Κι αναρωτιέται κανείς: μα τούτος ο άνθρωπος δεν πλήγωσε ποτέ κάποιον, δεν αδίκησε ποτέ κανέναν, δεν έκανε ποτέ λάθη, δεν αστόχησε σε τίποτα;

Είναι εντυπωσιακό πως ο άνθρωπος σήμερα πιστεύει όσο ποτέ άλλοτε στο αλάθητο και στην παντοδυναμία. Τι κι αν εξεγέρθηκε έναντίον του αλαθήτου της Εκκλησίας, ειδικά στη Δύση. Τι κι αν κατήγγειλε ως καταπιεστική την παντοδυναμία του Θεού, εδώ και κάμποσους αιώνες. Ο άνθρωπος στους χρόνους της μετανεωτερικότητας προσκυνά και υποτάσσεται χωρίς ενδοιασμούς στο αλάθητο και την παντοδυναμία του εαυτού του.

Ο άνθρωπος σήμερα απόλυτα και δογματικά υποστηρίζει πως αλήθεια είναι ο,τι επιθυμεί. Και προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω αισθάνεται πως έχει το δικαίωμα να επιβάλλει την επιθυμία του ως αλήθεια και στους άλλους.

Ο άνθρωπος σήμερα δεν νοιάζεται για την αλήθεια, προσδοκά μόνο την εύκολη εκπλήρωση κάθε του επιθυμίας. Γι’ αυτό και εχθρεύεται κάθε συζήτηση περί σωστού και λάθους.  Θεωρεί τον εαυτό του υπέρ άνω κάθε κριτικής και κάθε ηθικής.

Ο άνθρωπος σήμερα αναζητά μανιωδώς την ικανοποίηση και την ηδονή, μα καταντά ανικανοποίητος και καταθλιπτικός, ανήμπορος να σταθεί μπροστά σε μια αληθινή χαρά, ανίκανος να ευχαριστηθεί αυτά που αληθινά η ζωή του προσφέρει.

Τούτο είναι με δυό λόγια το ανθρώπινο τραύμα των ημερών μας. Κι είναι πληγή μεγάλη που μας πονά και μας φοβίζει όλους. Γιατί τα τραύματα αυτά της ανθρώπινης φύσεως επιδρούν σε κάθε πρόσωπο, ακόμα και σε εμάς τους χριστιανούς. Κι είναι μεγάλος ο κίνδυνος για τον καθένα να απωλέσει τη σχέση με τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του, και τελικά με τον ίδιο το Θεό.

Έρχεται όμως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή να μας θυμίσει πως η Εκκλησία μπορεί να γιατρέψει κάθε πληγή και κάθε νόσο με το φάρμακο της μετανοίας. Κι αυτό τελικά είναι το χρέος που έχουμε οι χριστιανοί σε τούτο τον ταλαίπωρο κόσμο: να διαβούμε το δρόμο της μετανοίας και να φανερώσουμε πως είναι βατός και προσβάσιμος σε όποιον το επιθυμεί.

Το έργο των πιστών στην εποχή μας μοιάζει με εκείνο των προσκυνητών που ανεβαίνουν στο Άγιον Όρος με διάθεση να περπατήσουν τα παλαιά μονοπάτια για να φτάσουν στις Ιερές Μονές, τις Σκήτες και τους υπόλοιπους ασκητικούς τόπους. Δυστυχώς όμως, επειδή οι άνθρωποι έχουμε ξεχάσει να περπατούμε, τα μονοπάτια αυτά έχουν κλείσει από την πυκνή βλάστηση. Μα εκείνοι που έχουν πάρει απόφαση να διαβούν τους δύσβατους δρόμους που οδηγούν στα Ιερά και τα Αγιασμένα, αναζητούν την πορεία, εισέρχονται μέσα στα βάτα, πληγώνονται συχνά, έρχονται μπροστά σε αδιέξοδα, μα επιμένουν και προσπαθούν. Κι ο αγώνας αυτός δίνει νόημα και βάθος στο προσκύνημά τους. Και με το κόπο τους επιτυγχάνεται κάτι επίσης θαυμαστό. Επειδή το μονοπάτι «πατιέται» οι επόμενοι προσκυνητές που θα θελήσουν να το ακολουθήσουν θα το βρούν ανοιγμένο και προσβάσιμο.

Κάπως έτσι κι εμείς, ας ξεκινήσουμε να πορευόμαστε στο δρόμο της μετανοίας, παρ’ ότι είναι τραχύς και δύσβατος, γιατί μεγάλη ευλογία θα έχουμε στο τέλος της πορείας μας, αλλά και γιατί πολύ θα ωφελήσουμε τους αδελφούς μας που δεν γνωρίζουν και δεν υποψιάζονται πως υπάρχει οδός σωτηρίας, πως υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος να ζεις, να σκέφτεσαι και να αισθάνεσαι.

Το πρώτο βήμα στην οδό της μετανοίας είναι να συνειδητοποιήσουμε πως δεν έχουμε κανένα αλάθητο· να βρούμε τη δύναμη και την ειλικρίνεια να αναγνωρίσουμε τα σφάλματά μας, να αποδεχθούμε τελικά την αμαρτία μας. Σίγουρα τούτο δεν είναι εύκολο, μιάς και μόνο η λέξη αμαρτία στις μέρες μας είναι ικανή να προκαλέσει μεγάλη δυσφορία.  Αισθανόμαστε πως η αμαρτία μας κρίνει και μας καταδικάζει. Μα στην Εκκλησία η αμαρτία δεν νοείται ως καταγγελία η καταδίκη, αλλά ως επικίνδυνη ασθένεια που νεκρώνει πνευματικά τον άνθρωπο και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

Όταν σταθούμε ενώπιον της αμαρτίας μας, είναι αλήθεια πως κλονίζεται η ψευδαίσθηση της τελειότητάς μας, γκρεμίζεται το είδωλο του εαυτού μας που έχουμε στήσει εντός μας. Φέρει πόνο αυτή η συνειδητοποίηση και πολύ συχνά αισθήματα μεγάλης ανασφάλειας μα και βασανιστικής ενοχής. Αν όμως αντέξουμε αυτά τα έντονα συναισθήματα θα αντικρίσουμε τον εαυτό μας όπως αληθινά είναι. Ίσως να μην μας αρέσει τούτη η εικόνα. Όμως μόνο έχοντας επίγνωση της όψης της ψυχής μας θα μπορέσουμε να την ομορφύνουμε. Μόνο αν αντικρύσουμε τις ψυχικές μας πληγές θα μπορέσουμε να αναζητήσουμε την κατάλληλη θεραπεία που θα μας αποκαταστήσει στην υγεία.

Το δεύτερο βήμα στην οδό της μετανοίας είναι η απόφαση να αλλάξουμε τον τρόπο μας. Τούτο είναι εξαιρετικά δύσκολο γιατί οι τρόποι του κάθε ανθρώπου δομούνται μέσα στο χρόνο με την επανάληψη και τη συνήθεια. Έτσι κι οι αμαρτίες   αποτελούν τρόπους που έχουν παγιωθεί μέσα στη ζωή. Συνήθειες κακές που αποκρυσταλλώνονται και γίνονται πάθη, τα οποία ασκούν τεράστια επίδραση πάνω μας.

Για να αλλάξει κάποιος τους τρόπους του πρέπει να ενεργοποιήσει μία δύναμη της ψυχής που ο Θεός του έχει δωρίσει: την θέληση. Πρέπει να επιθυμείς πολύ να αλλάξεις για να τα βάλεις με τους εθισμούς της αμαρτίας. Εδώ βρίσκεται μια μεγάλη δυσκολία. Στον πολιτισμό μας έχουμε ταυτίσει τη θέληση με την επίτευξη ατομικών επιδιώξεων. Οι Πατέρες γνωρίζουν αυτή την εργαλειοποίηση της επιθυμίας και μιλούν περί του «ιδίου θελήματος» το οποίο πρέπει να εκκοπεί. Τούτο πρέπει να συμβεί ώστε ο άνθρωπος να μπορεί να χρησιμοποιήσει τη θέληση για το σκοπό που έχει από το Θεό δοθεί κι όχι για να εξαφανιστεί. Δεν καταδικάζει η Εκκλησία την θέληση, αφού μόνο με τη θέληση ο άνθρωπος μπορεί να μετανοήσει και να ανοιχθεί στην αλήθεια. Μόνο όταν θέλουμε την αρετή, μόνο όταν θέλουμε το αγαθό, μόνο όταν θέλουμε την προσευχή, μόνο όταν θέλουμε την κοινωνία με τον Θεό, μόνο τότε έχουμε σωτηρία. Πορευόμαστε λοιπόν στο δρόμο της μετανοίας όταν αγωνιζόμαστε να στρέψουμε το θέλημά μας προς το θέλημα του Θεού. Όταν τα δύο αυτά θελήματα ενωθούν, το θείο και το ανθρώπινο, τότε ο άνθρωπος γίνεται αληθινά ελεύθερος, αφού δεν είναι δούλος κανενός πάθους.

Το τρίτο βήμα στην οδό της μετανοίας είναι να αναζητήσουμε τη συγχώρεση. Η συγχώρεση είναι ένας δρόμος διπλής κατεύθυνσης. Εγώ καλούμαι να συγχωρήσω εκείνους που με έχουν βλάψει από τη μια και από την άλλη αναζητώ τη συγχώρεση στα πρόσωπα εκείνων που εγώ έχω αδικήσει. Η συγχώρεση έχει πάντα αυτό το στοιχείο της διαλογικότητας. Συγχωρώ και συγχωρούμαι.

Η συγχώρεση είναι μια διαδικάσια βαθιάς πνευματικής αλλαγής. Σημαίνει πως κάνω τόπο στη ψυχή μου να χωρέσουν κι άλλοι, να χωρέσει και ο ίδιος ο Θεός. Δημιουργώ μια ευρυχωρία η οποία μου επιτρέπει να μη ζω στενάχωρα και πιεσμένα. Ένας λόγος που οι άνθρωποι αμαρτάνουμε είναι γιατί πιστεύουμε πως οι επιφανειακές χαρές και ηδονές που θα πάρουμε θα μας ξεκουράσουν από τη στεναχώρια που ζούμε. Όμως συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Βάζοντας στη ψυχή μας αμαρτία γεμίζει εκείνη και ασφυκτιά. Γι’ αυτό οι Πατέρες μας λένε πως η ψυχή πρέπει να νοείται ως χώρος, σαν ένα δωμάτιο στο οποίο τοποθετείς πράγματα χρήσιμα και όμορφα η άχρηστα και βλαπτικά. Το δώμα αυτό λοιπόν γεμίζει και έτσι δημιουργείται μια δυσκολία, μια δυσφορία, ειδικά όταν εντός του χώρου αυτού έχουμε βάλει πράγματα που σαπίζουν και μολύνουν.

Η συγχώρεση είναι η δυνατότητα της ψυχής μας να βρεί πάλι την ευρυχωρία της. Να πεταχτεί ο,τι βλαπτικό και επιζήμιο και να τακτοποιηθεί ο,τι χρήσιμο και σωτήριο. Αυτό το συγύρισμα ενεργεί ο Χριστός μέσα σε κάθε ψυχή που προσέρχεται σε Εκείνον για να καθαρθεί και να καλλωπιστεί.

Η πορεία μας προς τη μετάνοια πραγματώνεται τελικά μέσα στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως, στο πετραχήλι ενός πνευματικού Πατέρα.

Εκεί θα κάνουμε το πρώτο βήμα της μετάνοιας, ακούγοντας τη συνείδησή μας, δεχόμενοι το λόγο και το νόμο του Θεού ομολογώντας την αμαρτία μας ενώπιον του Πνευματικού.

Εκεί θα προχωρήσουμε στο δεύτερο βήμα της μετάνοιας στρέφοντας το θέλημά μας από τα πάθη προς τις αρετές, δεχόμενοι τους λόγους, τις παρακλήσεις, τις συμβουλές που ο Πνευματικός θα μας απευθύνει.

Εκεί θα ολοκληρώσουμε το τρίτο βήμα της μετάνοιας λαμβάνοντας τη συγχώρεση από το Θεό και τη θεραπεία διά των κανόνων και των επιτιμίων που θα κλείσουν τα τραύματα της  ψυχής μας οριστικά.

Αγαπητά μου παιδιά,

Θερμά σας παρακαλώ να τολμήσετε να διαβείτε τούτο το δρόμο της μετανοίας που μπροστά σας ανοίγει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Να παραστείτε στις ακολουθίες των ημερών αυτών που θέτουν την μετάνοια στο κέντρο της συνάξεώς μας. Τα εκκλησιαστικά γράμματα των ημερών είναι σίγουρο πως θα σας εμπνεύσουν και θα στερεώσουν την απόφασή σας να αγωνιστείτε εναντίον των παθών και των αμαρτιών σας. Να καταφύγετε στους Πνευματικούς σας χωρίς ενδοιασμούς και ντροπές. Με ειλικρίνεια και ταπείνωση να πορευτείτε προς την μετάνοια. Τότε η Χάρις και η Ευλογία του Θεού θα αγγίξουν τις ψυχές σας και θα κατευθυνθούν και προς τον ταλαίπωρο και βασανισμένο κόσμο που στα πρόσωπά σας θα δεί ότι η μετάνοια είναι η μόνη διέξοδος και ελπίδα.

Καλό αγώνα!  Ευλογημένη και καρποφόρα να είναι για όλους τούτη η Μεγάλη Σαρακοστή!

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ

+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ